"In photographs, Antwerp’s newest museum, with its helter-skelter stack of enormous cantilevered boxes, looks worryingly exhibitionistic. In person, its expanse of red Indian sandstone and wavy ribbons of glass is beautiful, and not crackpot at all”, schreef de als steeds anonieme auteur. Het Museum Aan de Stroom slaagt erin de aandacht te trekken van een tijdschrift over politiek en economie, dat de megalomane crisis die België nu meer dan een jaar verlamt geen kolommetje waardig achtte.
Cultuurjournalistiek
Nu heb ik er het raden naar wat de publiciteitsdienst van het MAS het verzamelde journalistenkorps heeft voorgeschoteld – bij mijn weten ontving Apache geen uitnodiging voor een etentje in het sterrenrestaurant op het dak -, maar het moet de moeite zijn geweest. De aandacht die de voorbije weken in alle media aan het nieuwe museum werd besteed, leek ruimer dan wat in het afgelopen half jaar aan alle mogelijke exposities werd gewijd.
De onzichtbare hand die journalisten op zulke momenten aanstuurt, aaide als eerste over de koppen van de redacteuren van De Standaard en Knack. Zij hadden op tijd door dat de grote middelen moesten worden ingezet, en konden een extra bijlage plannen. De Morgen moest de artikelenreeks over de reguliere katernen verdelen, wat de kunstredacteur tot enige merkwaardige gespletenheid verplichtte. De ene dag publiceerde de krant een stuk van Eric Rinckhout, waarin die nogal onbeschaamd de reclamefolder had overgeschreven. De volgende dag verscheen een nieuw artikel van hem. Wederom over het MAS, maar een opiniestuk waarin hij diezelfde folder onderuit mocht halen. Dat er geen zonlicht in de zalen scheen viel toch wat tegen, en dat sterrenrestaurant was toch niet bepaald volks te noemen.
Het aantal woorden dat aan evenementen als een opening wordt besteed, is gelukkig belangrijker dan de betekenis ervan. Zo werd langs alle mogelijke kanalen verspreid dat het MAS vier-hon-derd-zeven-tig-dui-zend werken bezit, en het eerste museum is dat sinds een eeuw in Antwerpen werd gebouwd. Ongetwijfeld riedels uit dezelfde folder die Rinckhout meekreeg, maar meer irrelevante informatie over een kunstenhuis kan ik niet gauw bedenken. Ach ja, het gaat hier al lang niet meer over cultuurberichtgeving.
Dolfijngeluiden
Eigenlijk is het MAS een samenraapsel van verschillende Antwerpse instellingen die er niet zo lang geleden beroerd voorstonden
Nou, nog even dan. De praatjes van bewindvoerders klonken zoals wel vaker bij zulke gelegenheden als dolfijngeluiden, maar Kris Peeters vergeleek het MAS met “Guggenheim Bilbao en musea in New York” – hij doet ze vast zelf regelmatig aan. Nu ben ik geen kunstkenner zoals Kris Peeters dat is, maar de catalogus van het MAS doet mij niet denken aan internationale musea. Eigenlijk is het een samenraapsel van verschillende Antwerpse instellingen die er niet zo lang geleden beroerd voorstonden.
Het Volkskunde- of Nationaal Scheepvaartmuseum moesten nooit op zoveel aandacht rekenen voor zij in het MAS introkken. Erik Rinckhout schrijft (in zijn tweede stuk) dat de collectie van Dora Janssen werd opgenomen omdat men vreesde dat de andere verzamelingen te weinig hadden te bieden. Het MAS mag waarschijnlijk blij zijn dat het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten eindelijk de deuren heeft gesloten, zodat ook daarvan werken kunnen worden geleend. Als die weer terug moeten, valt het nog te bezien of recensies van tentoonstellingen in het MAS de kranten zullen halen. Af en toe misschien wat van Agnes Goyvaerts over dat restaurant.
Toren van het volk
Gelukkig is het Museum Aan de Stroom veel meer dan zomaar een museum. Het is – ik geloof dat ik daarmee zowat alleman citeer die diezelfde folder las en de afgelopen dagen een microfoon onder de neus geduwd kreeg – een toren van het volk. Met een plein, wandelboulevard en aanpalende terrassen zal het gebouw ook mensen trekken aan wiens reet kunst doorgaans kan roesten. Hopend dat zulke boeren in het voorbijgaan geïnteresseerd raken in de precolumbiaanse kunstcollectie van Janssen, dient iedereen dat heuglijk nieuws te vinden.
Toch blijft er steeds een wrange nasmaak achter wanneer elitaire instellingen als musea worden gepropageerd al zouden ze meer voor de onderklasse betekenen dan een degelijk stel sociale woningen. Dat hoeft voor mij overigens geenszins, maar als je erover begint, slaat het beter ergens op. En dat valt soms tegen. Ook over de stadsbibliotheek Permeke, die enkele jaren geleden aan het De Coninckplein opende, werd verteld dat het wonderen zou verrichten voor die buurt. Of de bibliotheek de leeglopers die op het plein kantoor houden hogerop moest tillen dan wel verjagen werd nooit duidelijk, maar ze zitten er nog steeds. Van de dromen van stadontwikkelaars bleef enkel een gedicht van Ramsey Nasr over. De daklozen kunnen zich in de wintermaanden aan de wereldliteratuur en de radiatoren van de bibliotheek warmen.
A
Een stad kan niet genoeg musea en architecturale parels hebben. Dat hoeft niet tot ons te komen in extra bijlagen en uitzendingen, maar als het er eenmaal staat, kan je er beter van genieten. Als ik zo vrij mag zijn de medewerkers ervan als laatste een tip te geven: Praat het Patrick Janssens uit zijn hoofd dat op alle affiches en brochures van het MAS die afschuwelijke A van hem moet prijken. Zo’n bekrompen kneuterigheid kan je niet hebben als je de wereld aan wil kunnen.
