Voor en na de verkiezingen van 13 juni 2010 vielen twee thema’s op waarover de politieke partijen ten noorden en ten zuiden van de taalgrens anders reageerden:
- De staatshervorming. De Vlaamse partijen wensen een staathervorming variërend van een kleinere omvang tot een confederatie. Het animo van de Franstaligen, daarentegen, was en is klein.
- Een sanering van de openbare financiën en het bereiken van het begrotingsevenwicht tegen het jaar 2015. De Vlaamse partijen kunnen zich hierin terugvinden, terwijl bij de meeste Franstalige politieke partijen stilte heerst. Tijdens de regeringsonderhandelingen kwam deze begrotingssanering niet aan bod, nochtans moet België binnen het jaar het tekort van 4,8% naar 3% terugdringen.
In Vlaanderen haalden de 'linkse partijen' 20%. In Franstalig België halen deze partijen ruim 75% van de stemmen. Begin op basis van dit electoraal feit maar eens aan een regering. Je bent met twee, maar de ene wil naar links en de andere naar rechts.
Geen interesse
De afgelopen zeven maanden hebben de informateur, de bemiddelaar, de high level group en de verduidelijker twee rapporten met voorstellen neergelegd: De Wever (.pdf) en Vande Lanotte. De twee linkse Vlaamse partijen hebben twee keer 'ja' gezegd. CD&V en N-VA hielden het bij éénmaal 'ja' en een keer 'neen'. De drie Franstalige partijen hebben nooit iets goedgekeurd, wat bewijst dat ten zuiden van de taalgrens er geen interesse leeft voor de Staatshervorming.
De voorstellen voor een Staatshervorming beslaan intussen tientallen pagina's, maar kunnen eenvoudig samengevat worden: de bevoegdheden worden nog meer heterogene pakketten en de bijzondere financieringswet schept nog minder duidelijkheid, is nog minder transparant en maakt gebruik van nog meer soorten dotaties met parameters.
Uitgeleefd systeem
Het probleem is dat de zeven politieke partijen enkel verder blijven praten over een federaal politiek systeem dat volledig uitgeleefd is. Sinds jaren blokkeert dit stelsel en leidt het tot onwerkbaarheid. Bovendien straalt dat ook negatief af op onze economie, want een economie kan maar goed functioneren in een werkbaar politiek stelsel. Maar het huidige systeem bestaat uit teveel heterogene bevoegdheidspakketten en een financieringstelsel dat nooit werd gemoderniseerd.
De politieke partijen zouden daarom beter ophouden met te onderhandelen over het in het leven houden van een niet meer levensvatbaar politiek systeem. De afgelopen jaren hebben immers bewezen dat dit tijdsverlies betekent en de bevolking welvaart kost.
Artikel 35
De oplossing bestaat uit een duidelijk en transparant systeem. En dit leidt ons tot artikel 35 van de grondwet:
De federale overheid is slechts bevoegd voor de aangelegenheden die de Grondwet en de wetten, krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, haar uitdrukkelijk toekennen. De gemeenschappen of de gewesten zijn, ieder wat hem betreft, bevoegd voor de overige aangelegenheden onder de voorwaarden en op de wijze bepaald door de wet. Deze wet moet worden aangenomen met de meerderheid bepaald in artikel 4, laatste lid. Overgangsbepaling De wet bedoeld in het tweede lid bepaalt de dag waarop dit artikel in werking treedt. Deze dag kan niet voorafgaan aan de dag waarop het nieuw in titel III van de Grondwet in te voegen artikel in werking treedt dat de exclusieve bevoegdheden van de federale overheid bepaalt.
Artikel 35 zorgt voor een duidelijkheid in de bevoegdheden en de eigen verantwoordelijkheden worden ook beter omlijnd. Een bijkomend voordeel is dan dat de onderhandelaars vertrekken vanuit een ander uitgangspunt dan het huidige geblokkeerde systeem. Trouwens, het huidige politieke systeem is niet aangepast aan de Staatshervorming.
In tegenstelling tot de huidige tientallen voorstellen die overal een klein ietsje veranderen, kan de zesde Staatshervorming starten op basis van een aantal zeer concrete punten die dan wel volledig moeten opgelost worden.
Regionalisering arbeid
Herman Matthijs: 'het huidige politieke systeem is niet aangepast aan de Staatshervorming'
Een voorbeeld van een dergelijk voorstel zou dan enkel gaan over een aantal punten: de volledige splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, het overhevelen van politie en brandweer naar de Gewesten en het creeëren van een volledig pakket Arbeid voor de Gewesten. Dat laatste houdt in dat de huidige gewestelijke bevoegdheid aangaande arbeidsbemiddeling wordt aangevuld met de opsplitsing van de RVA. De financiering kan dan gebeuren door een schrapping van de negatieve term in de bijzondere financieringswet. Deze oplossing is duidelijk omlijnd en kan snel worden beslist. Vervolgens kan de rest van de Staatshervorming in de nieuwe regering verder worden behandeld.
Maar een nieuwe regering kan enkel starten mits er ook een duidelijk akkoord bestaat over de maatregelen voor de sanering van de begroting.
Als een akkoord over een dergelijke hernieuwde, maar beperkte start in de Staatshervorming niet kan beschikken over voldoende 'ja'-antwoorden bij de partijen, dan rest enkel nog de weg naar verkiezingen en vervolgens de onderhandelingen naar een confederatie op basis van artikel 35 van de grondwet.
Professor Herman Matthijs doceert politieke wetenschappen aan de VUB.
