Door Herman Matthijs
Na tachtig dagen onderhandelingen over tot de regeringsformatie staan we nog nergens. Maar we kunnen ons troosten met onze noorderburen, die ook opnieuw mogen beginnen. Onze tegenvoeters in Australië praten op de BBC World Service ook al over Belgische toestanden.
Onvoldoende
De verkenningsronde van het nieuwe Vlaamse politieke idool Bart De Wever is zonder veel brokken verlopen, maar zijn opvolger heeft uiteindelijk zijn ontslag moeten aanbieden bij het zesde staatshoofd der Belgen. Heeft Elio Di Rupo gefaald als preformateur? Het antwoord is ja. Men stond niet op een zucht van een akkoord, doch men is mijlenver verwijderd geweest.
De leider van de Franstalige socialisten heeft een aantal fouten gemaakt in zijn preformatie. Ten eerste: de afwezigheid van teksten, en als er die waren de bijzonder slechte Nederlandstalige versies daarvan. Anno 2010 verlopen regeringsonderhandelingen nog altijd in het Frans omdat nogal wat gesprekspartners uit Brussel en het zuiden het Nederlands onvoldoende machtig zijn.
Nooit echt genogotieerd
Elio Di Rupo is daarnaast blijven rondrijden in het oude, geblokkeerde politieke federale model. Hij heeft ook de fout gemaakt door aan de tafel van de formatie preformateur te zijn én PS-leider. Men dient eveneens op te merken dat nogal wat Franstaligen niet veel begrepen hebben van de uitslag in Vlaanderen op 13 juni jongstleden.
Na tachtig dagen is de politieke situatie van de preformatie als volgt. De twee linkse Vlaamse partijen (sp.a en Groen!) hebben zich gerelateerd met de huidige Waalse regeringspartijen. Over de begrotingsproblemen van 25 miljard euro, de justitiedossiers , de asiel- en migratieproblematiek, de hervorming van de federale politieke instellingen, enzovoort, is nooit echt genegotieerd.
Minimaal
Er is veel gepraat over de Brusselse problematiek met als uitgangspunt de splitsing van het administratieve arrondissement BHV. Doch wat met het gerechtelijke arrondissement BHV? Van dat laatste dossier is nooit meer iets gehoord. Op het vlak van bevoegdheden zijn er wel enige zaken die overgaan naar de gefedereerde entiteiten. Daar moet wel bij gezegd worden dat het veelal heterogene pakketten zijn die de beleidsvorming niet ten goede zullen komen.
De zeggenschap over sommige sociale dossiers (kinderbijslag, werkloosheid,...) door de gewesten is minimaal te noemen. De betrokken budgettaire middelen blijven in de federale sociale zekerheid. Zodoende kan er hier zeker geen sprake zijn van een Copernicaanse revolutie.
Objectieve studie
Opvallend is ook dat er veel onderhandeld is over Brussel en zijn omgeving: geld voor het Brussels gewest, meer bevoegdheden voor dat gewest, de aanpak van de Vlaamse politieke aanwezigheid in Brussel, enzovoort. De Franstalige politieke wereld wordt aan de onderhandelingstafel gedomineerd door de Brusselaars. Over Wallonië is er amper iets medegedeeld. De Franstalige strategie is ook duidelijk gericht op een gewestelijke indeling van dit land. Dan wordt het, in voetbaltermen, uitgedrukt, steeds twee tegen één voor de Franstaligen. Als men ook de Duitstalige gemeenschap nog eens gewestbevoegdheden geeft, dan wordt de verhouding drie tegen één.
Uiteindelijk is de PS een partij die begaan is met geld. Zij wil best BHV splitsen tegen de prijs van 500 miljoen euro voor het Brussels gewest. Hierover is er nooit een objectieve studie geweest. Hoe moet men aan de burgers uitleggen dat men eerst 500 miljoen euro aan Brussel geeft en vervolgens 25 miljard euro saneringen eist van de bevolking?
Centrumrechtse flank
En nu ?
Na de mislukking van de preformateur was MR-leider Didier Reynders er als de kippen bij om te pleiten voor een confederaal model. In feite pleit de huidige minister van Financiën voor de invulling van het nooit gebruikte artikel 35 uit de grondwet. Door middel van een bijzondere wet dient men dan de lijst op te stellen van de federale bevoegdheden. Alles wat niet op die lijst staat, is per definitie voor de gemeenschappen of de gewesten. In de aanloop van de verkiezingen van 13 juni hebben de meeste Vlaamse partijen geijverd voor een confederaal politiek model. Op dat vlak is het MR-voorstel dus interessant voor de Vlamingen.
De MR heeft nog een voordeel, want die partij heeft achttien zetels en met de Open Vld erbij komt men op 31 zetels in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Voor de toonaangevende Vlaamse partij N-VA zou die liberale piste ook niet oninteressant zijn. Inderdaad, de N-VA heeft sinds de avond van 13 juni 2010 een uitgebreide liberale electorale achterban. Zodoende dient de N-VA niet alleen de centrumrechtse flank af te dekken.
Separatisme
De eis van de Open Vld is ongetwijfeld om toe te treden tot de Vlaamse regering. Dan dient de sp.a te verdwijnen. In het vooruitzicht van de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 is de strijd om het Schoon Verdiep van het Antwerpse stadhuis waarschijnlijk gemakkelijker voor Bart De Wever met de sp.a in de oppositie op Vlaams niveau.
Als er een switch zou komen op het Martelaarsplein, rijst echter de vraag of de sp.a nog bruikbaar is voor de federale regeringsonderhandelingen. Een niet onbelangrijk probleem met de MR is immers de rol van het haatdragende FDF: hoe gaat men daarmee BHV oplossen? De confederale oproep van de Luikenaar Reynders werd al na twee dagen naar de vergeethoek gestuurd door de verklaringen van de top van de PS, die zich wil voorbereiden op het separatisme. Men krijgt zowaar de indruk dat de N-VA op den duur een Belgicistische partij is in dit land.
Dergelijke verklaringen van de toonaangevende Franstalige politieke partij zijn niet onbelangrijk. Iedereen weet ook wel dat de best georganiseerde partij van het land goede banden heeft met de zusterpartij in de Franse vijfde republiek. Men mag niet vergeten dat over de laatste maanden heen diverse Franse politieke tenoren zich hebben uitgesproken over de toekomstige rol van Wallonië binnen de Franse republiek.
Electorale hoogmis
Hoe moet het nu verder? De vraag rijst waar men mee moet beginnen. Vanaf nul herbeginnen heeft het voordeel dat men het huidige geblokkeerde systeem verlaat en openlijk de confederatie met artikel 35 uit de grondwet op tafel kan leggen. Bovendien zijn er nog diverse items waarover men nooit een akkoord heeft bereikt. Zodoende is dat een argument om alles opnieuw te bespreken. Opnieuw beginnen kan ook de financieringswet in zijn geheel op tafel werpen. Want er zal nooit een staatshervorming komen zonder een akkoord over het geld.
Het nadeel van volledig opnieuw beginnen is het tijdverlies. Dat gegeven kan men oplossen als een leidende partij – bijvoorbeeld de N-VA – de tactiek-Kok uit Nederland gebruikt. Men schrijft zelf de hoofdlijnen van het regeerakkoord en werpt het op tafel. Vervolgens vraagt men aan alle aanwezige partijen wie er iets in ziet. Dan is het snel duidelijk of er nog iets van kan komen. Bij te veel negatieve antwoorden kunnen de kiesgerechtigden van dit koninkrijk zich weer opmaken voor een zondaagse electorale hoogmis.
Professor Herman Matthijs doceert bestuurswetenschappen en overheidsbegrotingen aan de VUB.
