Door Willem-Frederik Vander Poorten
In tijden van ecologische rampen, afschuwelijke Noord-Zuid-verhoudingen, een groeiende vierde wereld en het confederalisme is het meer dan ooit nodig even afstand van het plaatje te nemen. Tijdens dat langzaam achteruit stappen is het gemakkelijker te aanschouwen welke vooronderstellingen tot onze huidige politiek-maatschappelijke oordelen over regionalisme leidden.
Verbeelding
Nationalisme betekende in de negentiende eeuw vaak het grote homogenisatieproces waaraan de onderdanen van de natiestaat onderhevig waren. Dat lukte aardig in landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk – België is hierin historisch gegroeid als het lelijke eendje en dat verklaart misschien waarom veel Belgen zo van België houden.
Vaak hoort men de titel van Benedict Andersons boek Imagined communities geciteerd worden als kritiek op het nationalisme, en men voegt er dan aan toe dat zoiets leidt tot kleine geesten en navelstaarderij.
Gemeenschappen zijn ingebeeld. En dan?
Is verbeelding dan geen wezenlijke eigenschap van de mens?
Monddood
De angst voor het nationalisme – dat homogenisering en navelstaarderij inhoudt – is mijns inziens meer dan terecht. De pijnlijke fout die men echter vaak maakt in sommige artistieke en veinzend intellectuele kringen is dat men uit liefde voor het politiek correcte denken die lijn van angst koppig doortrekt tot alles wat naar regionalisering ruikt.
Regionalisme – als politieke organisatie op kleinere schaal – is immers de sleutel tot de heterogeniteit die noodzakelijk is voor de dynamiek van een gemeenschap. Het biedt, veel meer dan de klassieke natiestaat, de mogelijkheid tot een nooit eindigende en noodzakelijke strijd tussen de private en de publieke sfeer (zie Jacques Rancière). Diezelfde te grote natiestaat is overigens vooral doeltreffend in het monddood maken van de intermenselijke verschillen – de eis van homogeniteit!
Halsstarrig
Door de druk van het correcte denken is men ondanks alle vooruitgangen vergeten de oude concepten af te werpen
Het moet de nooit eindige dynamiek tussen de verschillende stemmen zijn die bottom-up bepaalt wat de betekenis is van de gemeenschap. Zonder die dynamiek belanden we inderdaad opnieuw in Duitsland 1932, een betekenisloze natiestaat. Zou het Romeinse Rijk overigens nog bestaan?
Elke gemeenschap is een mengelmoes van stemmen en multicultureel uit zichzelf – maar elke mélange is wel uniek, zegt Jean-Luc Nancy. Net daarom is het de verkeerde kant aan het uitgaan als men 1. politiek ziet als management en 2. halsstarrig wil blijven vasthouden aan negentiende-eeuwe natiestaten. Het zal pas echt boeiend worden wanneer men zich begint af te vragen wat nu echt goede schaalgroottes zijn om politiek op te organiseren.
Dictatuur
Valt het broeikaseffect enerzijds aan te pakken op het Europese niveau en moet men anderzijds specifiek sociale problemen benaderen met een internationaal en kleurloos compromis? Denis de Rougemont zei het me reeds voor: “L’EtatNation est tour à tour trop petit ou trop grand pour saisir les problèmes de notre temps.”
Door de te sloganeske discussiecultuur en de druk van het correcte denken is men ondanks alle vooruitgangen vergeten de oude concepten af te werpen. Hierdoor hanteert men voor huidige thema’s en problemen middelen en concepten die reeds van tientallen decennia geleden dateren.
Hierbij hoop ik oprecht dat de discussie ooit publiekelijk losbarst en dat de regering niet meer voor zichzelf regeert maar wel op maat is gemaakt van de mensen. Afsluitend moet ik hierbij even denken aan de EU, die net een interne strategische oorlog achter de rug heeft over het al dan niet steunen van het noodlijdende Griekenland. Die interne strijd toont de dictatuur van de sterkste aan, namelijk Duitsland, dat de hele EU in zijn keurslijf wil duwen.
