Helaas, de ratrace op een redactie is onverbiddellijk. Elke dag is er een verse lading nieuws, en actualiteit heeft altijd voorrang. Wat geen actualiteitswaarde meer heeft, is waardeloos en niet meer verkoopbaar als nieuws. Verhalen zonder een link naar de actualiteit hebben hun houdbaarheidsdatum onherrroepelijk overschreden en kunnen niet meer gepubliceerd worden.
Stoutmoedig experiment
Althans, dat is de gangbare mening van de mediabonzen. Klopt die redenering wel? De redactie van Apache vindt van niet. Ook verhalen uit de oude doos kunnen nog relevant zijn, omdat ze iets vertellen over de politieke tijdgeest van toen, omdat ze feiten in een historisch perspectief plaatsen, omdat ze verklaren waarom de dingen op dit moment zijn zoals ze zijn.
Is journalistiek zonder actualiteitswaarde nog wel journalistiek? Of komen we dan op het terrein van de geschiedschrijving? Zijn lezers wel geïnteresseerd in feiten die twintig of dertig jaar geleden gebeurd zijn? Apache start een stoutmoedig experiment en publiceert vanaf vandaag een eerste reeks van vijf verhalen uit de oude doos waarvan we denken ze nog relevant zijn. Dankzij de reacties van onze mondige lezers zullen we snel te weten komen of dit een goed of een slecht idee was. Het eerste artikel 'uit de oude doos' gaat over de inbraak van Philippe Moureaux bij een beruchte lobbyist en wapenhandelaar.
Noodlottig ongeluk
De rode draad in deze artikels is smeergeld, meer bepaald corruptiegeld van de wapenindustrie bestemd voor Belgische politici en politieke partijen. De Agusta/Dassault-affaire is nooit ver uit de buurt. Dat was tenslotte de meest bekende en ophefmakende smeergeldaffaire uit de naoorlogse geschiedenis. Het was ook de eerste corruptiezaak die geleid heeft tot een veroordeling voor de rechtbank van bedrijfsleiders, toppolitici, gewezen ministers, kabinetschefs en schatbewaarders van grote politieke partijen. Volgens het arrest van het Hof van Cassatie in 1998 staat het onomstotelijk vast dat de veroordeelde politici voor in totaal 2,75 miljoen euro smeergeld kregen, in ruil voor overheidscontracten voor het leveren van militair materieel door de Italiaanse helikopterfabrikant Agusta en de Franse luchtvaartgroep Dassault.
De Agusta/Dassault-zaak werd door het politieke establishment vaak afgedaan als een eenmalig incident, een accident de parcours, een betreurenswaardig maar noodlottig ongeluk. Een corruptiezaak is echter zelden een alleenstaand geval, maar vormt doorgaans een schakel in een ketting van opeenvolgende corruptiefeiten, niet zelden met dezelfde hoofdrolspelers en gebruik makend van dezelfde kanalen en methodes. Er is dan sprake van een systeem dat al voordien in werking werd gezet en dat ook na het ‘incident’, zij het met enige aanpassingen, nog verder kan functioneren. Ook het dossier-Agusta/Dassault kwam niet uit de lucht gevallen, maar kaderde in een geroutineerd circuit dat al tientallen jaren bestond en dat zijn diensten al had bewezen in het kader van andere wapentransacties. Deze artikels tonen aan hoe de wapenhandel, zowel in zijn legale als in zijn illegale verschijningsvorm, de normale werking van de democratische rechtsstaat bedreigt, ondermijnt, perverteert en corrumpeert.
Onwaarschijnlijke tandem
In België moet het beginpunt van de corruptieketting gesitueerd worden in de bewindsperiode van CVP/PSC-politicus, gewezen premier en voormalig minister van Defensie Paul Vanden Boeynants. In de context van de Koude Oorlog tussen het Warschaupact en de NAVO was het VDB die in de jaren zeventig de bakens onomkeerbaar heeft verzet, de sluizen heeft opengedraaid en grote delen van het overheidsapparaat heeft verziekt in functie van de wapenhandel. Om zijn praktijken toe te dekken schrok VDB er niet voor terug om ambtenaren, politiediensten en magistraten, ja, zelfs het parlement, de regering en de politieke zeden in het algemeen te manipuleren of naar zijn hand te zetten.
Voor het eerst introduceerde VDB ook methodes in het Belgische politieke leven die eerder leken thuis te horen in het milieu van de maffia of de georganiseerde misdaad. Het principe ‘associeer uw (politieke) vijanden in alle illegale daden’ werd door hem consistent en tot in de perfectie toegepast. Dat verklaart bijvoorbeeld het op het eerste gezicht onverklaarbare gegeven dat het kabinet van de toenmalige minister van Landsverdediging meer socialistische dan christendemocratische medewerkers telde. In zijn glorietijd was VDB tegelijk het boegbeeld van ‘fatsoenlijk’ rechts én tezelfdertijd de grootste bondgenoot van de grote linkse partijen. Enkel op die manier kan de onwaarschijnlijke tandem begrepen worden die gevormd werd door Vanden Boeynants en de later vermoorde PS-peetvader André Cools.
Het is een dramatische vaststelling dat het Belgische politieke establishment nooit in staat is gebleken om de drijverijen van VDB een halt toe te roepen. Eind jaren zeventig dacht men het probleem op te lossen door hem te dwingen zijn ministerambt neer te leggen en uit de regering te stappen, wat een verklaring vormt voor het plotse vertrek van VDB uit het politieke leven in 1979. Diverse parlementaire onderzoekscommissies hebben daarna hun tanden stukgebeten op de vele affaires die onder het bewind van VDB de goede werking van de instellingen hebben aangetast. Het bleek helaas niet meer mogelijk de echte problemen bloot te leggen, laat staan de nefaste invloed van VDB terug te schroeven. Het hek was definitief van de dam.
Georges Timmerman
