Door Herman Matthijs, VUB
Sinds enige dagen verkeert dit koninkrijk in een echte verkiezingssfeer. Maar voor de eerste maal worden er vragen gesteld over de wettelijkheid van de aankomende federale verkiezingen. 'Onwettelijke verkiezingen' is niettemin een terminologie die thuishoort in dictaturen.
Institutionele chaos
De uittredende federale regering was het over niet veel eens. De ruzies waren legio: immigratie, staatshervorming, Congo, defensie, justitie en vele andere dossiers. Momenteel zijn er ook discussies tussen Vlamingen en Franstaligen over de lijst van te wijzigen grondwetsartikels en de toepassing van de alarmbelprocedure in het wetsvoorstel over de splitsing van de kieskring-Brussel-Halle-Vilvoorde. Dat alles wijst ook op de onduidelijkheid van de regelgeving: daardoor bestaan er ten noorden en ten zuiden van de taalgrens diverse interpretaties van de vigerende teksten.
Kunnen de volgende verkiezingen ongrondwettelijk zijn ? In ieder geval is men er niet in geslaagd om het arrest van het Grondwettelijk Hof uit te voeren. Het probleem is dat er klachten kunnen komen tegen de besluiten van de regering na de ontbinding van het federaal parlement om de verkiezingen voor te bereiden. Zullen rechtbanken en/of administratieve rechtscolleges dan in een nooit geziene juridische snelheid de verkiezingen schorsen? Dan krijg je pas echt een politieke, institutionele chaos. Verkiezingen organiseren is een absoluut recht in een democratie. Dus rijst de vraag wat er voor gaat: de wil van het parlement om verkiezingen te houden of juridische hoogstandjes om die te verhinderen? Tot nader order leven we in een parlementaire democratie en niet in een juridische dictatuur.
Federale kiesraad
Herman Matthijs (VUB): 'Sinds wanneer zijn verkiezingen onderworpen aan de financiële markten?'
Een ander voorbeeld van de politieke onenigheid betreft de goedkeuring van de komende verkiezingen. Volgens sommigen staat het onderzoek van de geloofsbrieven gelijk met de goedkeuring van de uitslag. Mijns inziens is dat onderzoek enkel het verifiëren of de verkozenen voldoen aan de voorwaarden. Dan komt men terecht in de discussie of rechtbanken en administratieve rechtscolleges verkiezingen nietig kunnen verklaren. Vervolgens kun je ook een boom opzetten over de scheiding der machten.
Zou het niet beter zijn om de organisatie van de verkiezingen over te laten aan een onafhankelijk orgaan: een federale kiesraad? Die zou dan in een statuut à la het Rekenhof de federale en de Europese verkiezingen organiseren, de desbetreffende klachten behandelen en de cumul alsook vermogensstaten overnemen van het Rekenhof.
Anachronisme
Op Vlaams niveau bestaat er al een embryonale vorm van dat idee met de administratieve rechtscolleges: ‘Raden van Verkiezingsbetwistingen’. Een dergelijke Vlaamse kiesraad zou dan dezelfde bevoegdheid hebben aangaande de Vlaamse alsook de gemeenteraadsverkiezingen. Daardoor zou het anachronisme wegvallen dat het gerecht en de administratie de verkiezingen moeten organiseren. Bovendien kan een decreet dan de Vlaamse verkiezingen organiseren in plaats van de huidige federale wetgeving.
Een veelgehoord argument tegen de aankomende verkiezingen is het aanstaande voorzitterschap van België van de Europese Unie. Men dient dat dossier niet op te blazen, want het merendeel van de burgers heeft andere interesses dan dat voorzitterschap. Bovendien heeft Tsjechië ook verkiezingen gehouden tijdens zijn voorzitterschap. Waarom is een dergelijk voorzitterschap overigens nog nodig als er met Herman Van Rompuy een vaste Europese voorzitter is? Het koninkrijk België kan misschien eens voorstellen om dat zesmaandelijkse voorzitterschap af te schaffen vanwege het bestaan van die vaste permanente president.
Onverantwoordelijk gedrag
Een ander dossier dat deze verkiezingen doorkruist, zijn de financiële problemen in Zuid-Europese landen als Portugal en vooral Griekenland. Volgens sommige onheilsprofeten zijn de aankomende verkiezingen ook een groot gevaar voor België om Griekse toestanden te gaan beleven. Men zou zowaar gaan denken dat er vanuit dit land wordt gebeld naar de grote beurshuizen om de Belgische obligaties aan te pakken. Er is sprake van onverantwoordelijk gedrag als men in de pers zowaar openlijk oproept om de Belgische schatkistpapieren in een slecht daglicht te stellen.
Sinds wanneer zijn verkiezingen onderworpen aan de financiële markten? Bovendien houden Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden ook nationale verkiezingen in deze periode. We zijn dus niet de enigen die een goede democratische gewoonte uitvoeren. Bovendien is het juist dat dit land een probleem heeft met zijn begrotingstekort en vooral zijn schulden, doch daaraan heeft de uittredende federale regering ook niet structureel kunnen werken wegens zijn interne onenigheid.
Volledig ontwricht
In ieder geval gaan we een lange hete politieke zomer tegemoet door deze verkiezingen. Maar de volgende regering zal niet onmiddellijk het levenslicht zien. Die moet zich inderdaad gaan buigen over:
- de institutionele hervorming van dit land,
- de begrotingssanering met een begrotingstekort van 3 procent tegen 2010, wat betekent dat er 8 miljard euro gevonden moet worden,
- de herziening van de bijzondere financieringswet, want dit land is budgettair volledig ontwricht.
De volgende weken zal het in de reisbureaus alvast minder druk zijn doordat journalisten, kabinetsleden en politici hun reizen pas later zullen boeken.
Professor Herman Matthijs doceert bestuurswetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel.
