Journalisten fungeren als waakhonden, hun onderzoek en scherpe analyses zijn belangrijk voor onze maatschappij. Maar het zware werk kost vaak meer geld dan het opbrengt, met als gevolg een afkalving van het aantal diepgaande reportages en een wildgroei aan kluitjesjournalistiek. Als de markt zo'n werk niet kan ondersteunen, is het ergens wiedes dat de overheid het betere werk beschermt en aanmoedigt. Het liefst met centen.
Maar helemaal correct is dat pleidooi voor overheidssubsidies aan de media ook weer niet. Ze gaat ervan uit dat de malaise in de journalistiek vandaag te wijten is aan op winst beluste krantengroepen, die geen respect meer hebben voor wat écht belangrijk is. De oplossing zou erin bestaan om de klok artificieel vijftig jaar terug te draaien, toen er wél nog geld was voor diepgravende journalistiek. En de overheid moet daarvoor opdraaien. Een griezelig vooruitzicht. Net nu moeten we meer dan ooit op zoek naar de toekomst van ons vak. We moeten naar nieuwe manieren zoeken om geld te verdienen en om de lezers zodanig te betrekken bij hun krant dat ze daar met graagte voor betalen.
Niemand is geholpen met een overheid die ons collectieve gebrek aan visie en zakelijk inzicht bedekt met de mantel der liefde. Business as usual is net níét wat we nodig hebben. De steeds luider wordende roep naar overheidssubsidiëring vanwege journalisten en de opkomst van zoveel journalistieke non-profits is een teken dat we de uitdaging om onszelf heruit te vinden al opgeven voor we goed en wel begonnen zijn.
Mensen zullen nooit willen betalen voor ons werk, dus dan moet de overheid dat maar doen. Defaitisme ten top. Zoals Jeff Jarvis schamper opmerkt: “This is the ultimate in broccoli journalism: You are not only forced to read what journalists say is good for you but you are now forced to pay for it through taxation.”
Kranten en media hebben het potentieel om zoveel te betekenen in het leven van mensen, om de wereld verstaanbaar te maken. Als de overheid de media wil helpen om dat potentieel om te zetten in de realiteit, dan kan ze betere keuzes maken dan een tanende industrie in leven te houden. Geld toestoppen aan de mainstreammedia is even nuttig als je geld verbranden. Een slimmere zet zou zijn dat de overheid geld vrijmaakt voor innovatie en journalistieke experimenten. Die publicaties steunen die een glimps geven op hoe een duurzaam mediabedrijf er in te toekomst moet uitzien. Die start-ups zijn misschien vandaag nog niet winstgevend en ze kunnen alle hulp gebruiken om niet kopje onder te gaan, maar het is daar dat we de businessmodellen en de journalistiek van morgen zullen vinden. Niet de logge reuzen van gisteren maar de journalistieke ondernemingen van vandaag en morgen zullen ons uit de mediacrisis helpen.
Die nieuwe spelers laten zich niet verleiden door de bevaderende gedachte dat wij als redacteur wel weten wat de lezer nodig heeft, en dat hij maar te slikken heeft. "Als je kinderen alleen opvoedt met zoetigheid, leren ze nooit te eten wat voedzaam en dus essentieel is" schreef Geert Buelens vorige kerst in De Standaard. Volgens Buelens schuilt er in die uitspraak geen betutteling maar verantwoordelijkheidsbesef. Wel, namens de lezer: we hebben je verantwoordelijkheidsbesef niet nodig, geef ons liever een goede krant die meegaat met haar tijd.
Redacties weigeren om fundamentele vragen te stellen over de nieuwe verwachtingspatronen van de nieuwslezer. Mensen willen de bredere context kennen achter een verhaal. Maar op de gemiddelde krantenwebsite vind je amper dossiers, en de zoekfunctie is onbruikbaar. Lezers willen meerwaarde. Maar kranten betalen liever een journalist om een bericht te herschrijven dat drie dagen eerder al elders te lezen viel. Lezers vragen een beetje waardering. Journalisten reageren amper op lezersbrieven of reacties online, en Facebook gebruiken ze enkel om links naar artikels te dumpen.
Te veel redacties weigeren om te geloven dat hun eigen product misschien wel eens zou kunnen tekortdoen. De toekomst ligt bij media die wél in eigen boezem durven kijken en niet meedoen aan die broccoli-journalistiek. Ondersteun die toekomst, niet het verleden.
Door Stijn Debrouwere, programmeur
Dit stuk is de bijdrage van Apache voor het ‘Handboek Crossmediale Journalistiek’, dat deze zomer verschijnt bij Boom Onderwijs.
