Door Claude de Djodogne, professor human resources UCL
Het is crisis. Daar moeten wij geen doekjes om winden. De economische groei in de westerse wereld is zeer miniem. Of onbestaand. Dat is niet goed. Bedrijven gaan failliet. Duizenden mensen komen op straat te staan. Elke dag staan de kranten vol sociale misère. Loontrekkenden zijn daardoor onzeker over hun professionele toekomst. Wanneer krijgen zíj de bons?
Hardnekkige clichés
Er lijkt tegenwoordig wel veel empathie te zijn tegenover werklozen. Dat verwondert niet. De mensen redeneren: morgen is het misschien ons beurt om bij de RVA om een uitkering te bedelen. Het zijn niet langer enkel onbekwame prutsers die op straat gegooid worden. Hele fabrieken spuwen hun werkvolk uit. Supermarktketens sluiten met één pennentrek een hele hoop winkels. Aan een C4 kleeft geen bijzondere verdienste meer.
Toch blijven hardnekkige clichés bestaan over de doorgewinterde werkloze. Hij gaat op zijn pantoffels en in een bevlekt (sperma?) onderlijfje naar de Carrefour. Pardon, de Delhaize of de Colruyt tegenwoordig. Hij schopt zijn hond en slaat zijn kinderen. Als hij kan, werkt hij in het zwart. Werkt hij niet, dan is het omdat hij iets chronisch aan zijn rug heeft.
Vreemdsoortig ongedierte
Een werkloze wil zich niet nuttig maken. Hij weigert zijn arbeid ten dienste te stellen van de maatschappij. Het is een profiteur. Een parasiet. Te leeg om zijn biertje uit zijn eigen frigo te halen. Daarvoor heeft hij een vrouw. In Vlaanderen stemt hij op het Vlaams Belang. Die partij brengt als enige een negatief verhaal. In negativisme herkent hij zich. In Wallonië stemt hij op de socialisten. De PS zorgt ervoor dat werkloosheid comfortabel blijft. Respectabel zelfs. Alleen ambtenaren genieten meer aanzien bezuiden de taalgrens, hoewel zij nog minder uitvoeren dan een werkloze.
Een luie werkloze met overheidsgeld in leven houden was géén zinvol project
Het beeld van de werkloze is dat van een mens die niets doet. Hij arbeidt niet. Daardoor is hij maatschappelijk overbodig. We hebben hem niet nodig. Integendeel, het liefst zijn we hem helemaal kwijt. Zeker als zijn moedertaal niet het Frans, het Nederlands of het Duits is. De werkloosheidsval zit vol uitheems ongedierte. Zij hebben (wegens toch geen werk) tijd te over om ons allemaal te islamiseren. De goede allochtoon is de allochtoon die de handen uit de mouwen steekt en zijn reet naar Mekka richt.
Passievelingen
De idee dat arbeid het kapitaal van de gewone mens is, is echter reeds lang achterhaald. Voor arbeid bestaan machines. Zij voeren het werk veel beter uit dan mensen. Machines doen niet aan ziekteverzuim. Machines nemen geen middagpauze. Machines staken niet. En machines op rust behoeven geen pensioen, een belangrijk pluspunt in tijden van vergrijzing.
In een ideale wereld doen machines al het werk en leiden de mensen een luilekkerleven. In die ideale wereld leven wij niet. Er zijn te weinig machines en veel te veel mensen. Het actieve deel van de bevolking moet alles uit de kast halen om de passievelingen – kinderen, zieken, werklozen, gehandicapten, communisten en gepensioneerden – te ondersteunen. Maar klopt het beeld dat die profiterende maatschappelijke klasse ons niets kan bijbrengen?
Elektrodes
Inderdaad, vele werklozen hangen lui voor hun tv. Toch zit in hen een grondstof verborgen: de rekenkracht van hun hersenen. Die kan ontgonnen worden. Het menselijke brein is nog altijd het meest complexe object dat onze wetenschappers al zijn tegengekomen. Volgens recent en uitgebreid gedocumenteerd wetenschappelijk onderzoek kunnen onze hersenen 100 miljoen MIPS (Million computer Instructions Per Second) aan. Ter vergelijking: de processor in mijn pc, een Intel Core i7 Extreme, haalt 76.383 MIPS. Iedere werkloze torst dus een supercomputer op zijn schouders.
Het wordt tijd om die onderbenutte rekenkracht te laten renderen. Hoe gebeurt dat praktisch? Ik denk niet aan sciencefictiontoestanden met elektrodes en directe brein-computer-interfaces. Er zijn andere manieren om de menselijke cognitie te ontginnen. Het rollenspel is daar het eenvoudigste en tegelijk meest efficiënte voorbeeld van.
Legislatieve gedrochten
Een rollenspel is per definitie een simulatie. Tegenwoordig wordt de term vooral geassocieerd met gewelddadige computerspellen. We vergeten daardoor bijna dat we voor een rollenspel geen computer nodig hebben. Mensen volstaan. Werklozen zijn ook mensen.
Met een rollenspel simuleren we maatschappelijke situaties. Zo kunnen we wetsvoorstellen uittesten. Dat is dringend nodig. Te veel wetten hebben een averechts effect. Ze schieten hun doel voorbij of bereiken zelfs een tegengesteld doel. Denk aan de wet op spaarrekeningen, op wapenhandel, op gsm-straling, op de liberalisering van de energiemarkt: stuk voor stuk legislatieve gedrochten met de beste bedoelingen en de meest onbedoelde resultaten. Zodra ze getoetst worden aan de realiteit, stuiken ze in elkaar.
Cognitief kapitaal
Computermodellen om het effect van wetsvoorstellen te voorspellen bestaan nog niet. De computers van tegenwoordig hebben niet de rekenkracht om menselijk gedrag te simuleren. Laten we daar vooral niet op wachten. Anderhalf miljoen breinen – zoveel Belgen krijgen een uitkering van de RVA – staan ter beschikking van de overheid. Dat is een gigantisch cognitief kapitaal. Spreek het aan met een aangetekend schrijven:
Beste werkloze burger, Voortaan moet u wekelijks naar het plaatselijke kantoor van De Werkwinkel komen. Daar neemt u verplicht deel aan een rollenspel. Zo wordt in aanbouw zijnde wetgeving uitgetest op haar efficiëntie. Komt u niet opdagen, dan verliest u uw uitkering. U krijgt er een boete ter waarde van uw verloren uitkering bovenop. Alvast bedankt voor uw medewerking. Groetjes, De Overheid
Dat systeem heeft vele voordelen. De werkloze burger krijgt weer zelfvertrouwen en eigendunk. Hij maakt zich nuttig voor de samenleving. Burgers met een 'echte' job zullen dat erkennen. Dankzij de werkloze proefkonijnen ontstaat er betere wetgeving. Daar wordt iedereen beter van, behalve de criminelen en de gefortuneerden. De belastingbetaler uit de middenklasse ziet dat zijn geld voortaan gaat naar een zinvol project. (Een luie werkloze met overheidsgeld in leven houden was géén zinvol project.)
Manipulatie
Dankzij het legislatieve rollenspel kan de functie 'werkloze' tot een echte job uitgroeien, in dienst van de overheid. De vergelijking met het ambtenaarschap laat zich weerom makkelijk maken. Met dit verschil: om zijn job te verliezen had de werkloze geen partijkaart nodig. Voorts stelt de werkloze zich via het rollenspel ten dienste van de gehele maatschappij. Een ambtenaar kijkt daarentegen nooit verder dan zijn eigen postje en zijn directe chef.
Er zijn ook enkele nadelen. Gefortuneerden en criminelen zullen advocaten inhuren om werklozen 'te adviseren'. Zodoende wordt het gedrag van de werkloze in het rollenspel beïnvloed. Die manipulatie leidt mogelijk tot kaduke wetten. Daarom moet ook het voorstel voor een legislatief rollenspel uitgetest worden via een rollenspel. Uit die test zal waarschijnlijk ook blijken dat het legislatieve rollenspel werkloosheid nog aantrekkelijker maakt. Zeker voor half getalenteerde acteurs en licht rancuneuze journalisten.
Los daarvan vind ik mijn idee heel bijzonder. Eigenlijk echt goed. Ook mijn schoonbroer (werkloos), mijn beide zonen (werkloos) en mijn nieuwe vriendin (werkloos) waren er zeer voor te vinden. Mijn ex-vrouw (ambtenaar) zal allicht wel een verongelijkte lezersbrief sturen.
