'De Tijd' als spreekbuis van het Antwerpse parket

Redactie Apache
Joris Van der Aa
Gerechtsjournalist Joris Van der Aa.

Door Joris van der Aa, gerechtsjournalist

Lars Bové, de justitiespecialist van De Tijd, heeft de voorbije jaren indruk gemaakt op mij. Ik volgde zijn werk met ontzag, en af en toe ook met een gezonde portie jaloezie. Bové scoorde met mooie primeurs over financiële fraude, oplichting en witwassen. Soms was dat behoorlijk frustrerend. Nog niet zo heel lang geleden informeerde ik naar een onderzoek naar de bedenkelijke praktijken van vennootschappenhandelaar Marco Zweiphennig, een man die in een jaar tijd duizenden brievenbusvennootschappen oprichtte en verpatste aan de onderwereld. Gevraagd naar bevestiging weigerde het parket van Antwerpen iedere commentaar. Een week later stond het dossier van A tot Z in De Tijd. Damn.

Spijtige kwestie

Enkele weken later gebeurde er iets gelijkaardigs. Ik vernam dat de Centrale Dienst ter Bestrijding van de Georganiseerde Financiele en Economische Deliquentie (CDGEFID) opnieuw massaal was binnengevallen bij de steenrijke Nederlandse beursspeculant Louis Reijtenbagh en zijn zoontjes. Samen met een aantal kunstspecialisten overigens, die de inbeslaggenomen kunstwerken van de Reijtenbaghs moesten taxeren en op echtheid controleren. Ik kreeg gedurende twee weken geen antwoord op mijn vragen. Na herhaaldelijk aandringen verscheen er plots een vaag persbericht dat naar alle media werd gemaild. En De Tijd pakte uit met álle details. Een perslek? Of eerder een persdijkbreuk?

Laat De Tijd zich gebruiken als publicitair verlengstuk van het parket? Na woensdag ben ik daarvan overtuigd. En met mij vele gerechtsjournalisten in Antwerpen

Wat vooral opvalt, is dat De Tijd zelfs met technische details uitpakt uit geheime en gevoelige embargodossiers waar het parket officieel niet over wil communiceren. Zoals de fraudezaak-Monstrey. Of de spijtige kwestie met de Indiase diamantair die stierf tijdens een huiszoeking. Geen politie-ambtenaar die dáár iets over durfde te zeggen, uit angst voor wéér een onderzoek naar "schending beroepsgeheim".

Noodlijdende financiële krant

De bronnen van collega Bové hebben kennelijk geen enkele angst voor disciplinaire of gerechtelijke onderzoeken wegens het schenden van het beroepsgeheim. Toen de diamantsector klaagde over de doortastende acties van het parket, antwoordde De Tijd met een paginagroot gedetailleerd verhaal over de Monstrey-zaak en over ordinaire dievenpraktijken van de zogenaamd respectabele diamantairs. Een indrukwekkende numero van De Tijd. De ervaren en goed ingevoerde lokale journalisten van Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad of Gazet Van Antwerpen waren ook op de hoogte van de zaak-Monstrey, maar het parket wilde het bestaan van het onderzoek bij wijze van spreken niet eens bevestigen.

De vraag die zich opdringt: zijn het dan de parketmagistraten of onderzoeksrechters zélf die hun beroepsgeheim schenden en die geheime info laten lekken in De Tijd? Parketmagistraten kunnen dat zonder veel risico, want ze gaan toch geen onderzoek voeren naar hun eigen lekken, zou je denken. Ik kan het niet bewijzen, maar het is een gedachte die ik maar met moeite kan onderdrukken. Maar waarom krijgt De Tijd al die primeurs toegeworpen en niet, ik noem maar wat, De Standaard? Denken de magistraten te scoren bij hun bazen als hun verhalen in de noodlijdende financiële krant verschijnen? Hopen de magistraten dat berichtgeving in De Tijd hun dossiers extra sérieux en geloofwaardigheid geeft? Laat De Tijd zich gebruiken als publicitair verlengstuk van het parket? Na woensdag ben ik daar van overtuigd. En met mij vele gerechtsjournalisten in Antwerpen.

Niet overtuigend

Ik ontmoette de collega van De Tijd woensdagmorgen op de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen. Behalve ikzelf was er geen enkele gerechtsjournalist te bespeuren. Er stond die dag immers niks bijzonders op de agenda, maar omdat Bové in de zaal zat, bleef ik toch maar even luisteren. Hij is slechts zeer zelden aanwezig bij zittingen, dus kennelijk was hij getipt over een belangwekkende zaak.

Het bleek inderdaad een interessante, zelfs bizarre zaak. Het parket vervolgde een groep Limburgers wegens witwassen op grote schaal. Het gerecht had in de zaak 1.500 kg ruwe smaragd – waarde: 60 miljoen euro – in beslag laten nemen. Ik vond de bewijsvoering van het openbaar ministerie (Isabel De Vel) helemaal niet overtuigend. De smaragd was volgens het OM afkomstig van de zwarte markt in Brazilië, want er waren geen facturen. Tot daar de bewijsvoering.

Indianenstammen

De smaragd zou ook aangekocht zijn met geld van criminele herkomst. Hoe het OM dat meende aan te tonen is mij in elk geval niet duidelijk geworden. Het OM verwees ook het rapport – een zogenaamde Legal Opinion over de smaragdtransactie – van een groot en gerenommeerd Braziliaans advocatenkantoor naar de prullemand wegens "een vals stuk". Waarom dat een "vals stuk" zou zijn, ben ik niet te weten gekomen. En ach, die smaragdmijn van de verdachten, zo beweerde De Vel, dat was een zielige put waar nooit zoveel smaragd uit had kunnen komen. Allemaal fictief, dus. Bewijzen die die beweringen ondersteunden, kregen we elk geval niet te horen.

De advocaten van de verdachten hielden in tegenstelling tot het OM wel een heldere uiteenzetting, ook al ging het om een bijzonder ingewikkelde zaak. De raadslieden toonden wat mij betreft redelijk overtuigend aan dat alles was begonnen met een volstrekt legaal vastgoedproject. De raadslieden maakten ook aannemelijk dat de smaragdmijn van de verdachten een echte, rendabele mijn was, en geen zielige put. De advocaten bevestigden dat de verdachten ook ruwe smaragd hadden opgekocht op de plaatselijke markt, maar dat het niet om zwarte handel ging. De plaatselijke, legale markt is bevolkt door indianenstammen en die maken nu eenmaal geen facturen. En zo schoten de advocaten van de verdediging het dossier van het parket vakkundig aan diggelen. Althans, zo heb ik het dus ervaren.

Lofzang

Toen ik donderdagmorgen De Tijd onder ogen kreeg, met het verslag van Lars Bové over de zaak die we beiden hebben gevolgd, viel mijn mond open van verbijstering en ongeloof. Ging dit over dezelfde zaak die ik had gevolgd? Het verhaal in de De Tijd was een lofzang op het parket. Sterker, De Tijd voegde zelfs een aantal tenlasteleggingen toe aan het dossier. Zo titelde De Tijd op de voorpagina: 'Rotaryleden voor miljoenen opgelicht'.

Dat is verrassend nieuws, want de verdachten worden helemaal niet vervolgd voor oplichting. Sterker nog, de financiers zijn natuurlijk boos dat ze hun geld nog niet hebben teruggekregen, maar dat is wel een rechtstreeks gevolg van het feit dat het parket beslag heeft laten leggen op het werkkapitaal van die firma: de 1.500 kg smaragd. In de periode van het beslag is de partij smaragd overigens sterk in waarde gedaald: van 60 miljoen naar 20 miljoen euro. Dat element mogen de lezers van De Tijd blijkbaar niet weten. En nu ik eraan denk: wat als de verdachten straks vrijgesproken worden?

Verduistering

En De Tijd ontdekte nog een nieuwe tenlastelegging, want wat lezen we bij de foto? "Leningen voor project in Brazilië mogelijk verduisterd. Gerecht neemt 60 miljoen euro in beslag" Ik heb het nog eens nagekeken: de verdachten worden niet vervolgd voor verduistering. Toch niet door het openbaar ministerie.

Nog een passage uit het artikel in De Tijd: "Volgens het parket hadden de Rotaryleden er geen flauw benul van dat hun cheques werden gebruikt voor de aankoop van gronden en mijnen."

Hier zakt mijn broek van af. Slimme en rijke mensen die een vastgoed- annex mijnbouwproject financieren, zijn verbaasd dat hun geld werd gebruikt voor de aankoop van gronden en mijnen? Wat hadden ze dan gedacht? Dat hun geld zou worden gebruikt voor de aanschaf van Braziliaanse koffiebonen?

Griezelig

Het klopt wel dat twéé broers zich burgerlijke partij hebben gesteld tegen de verdachten. De acht andere investeerders blijven de verdachten steunen. Ze houden vol dat het om een volstrekt legale onderneming ging. De voorzitter van de Rotaryclub was ter zitting aanwezig om dat nog eens te benadrukken, maar blijkbaar vond De Tijd het niet nodig om ook die klok te laten luiden.

Het journalistieke principe dat je twee klokken moet laten luiden, past De Tijd wel heel creatief toe. Het twee uur durende pleidooi van de verdediging vatte Bové samen als volgt:

De verdachten schermen met een attest van een gerenommeerd advocatenkantoor uit Brazilië, dat stelt dat alles koosjer is. Maar volgens het parket is het advocatenkantoor om de tuin geleid door de verdachten. En dus vervolgt het parket de verdachten zowel voor witwassen als voor het gebruik van valse stukken.

Manipulatie

Het parket hoeft dus maar te beweren dat de Legal Opinion van een gerenommeerd advocatenkantoor "een vals stuk" is en voor De Tijd is de kous daarmee af. Door de woordkeuze – schermen – geeft de auteur meteen de hint aan zijn lezers dat het rapport vooral niet ernstig genomen moet worden. Eén woord: griezelig!

Het wordt nog zotter:

En het parket gelooft ook niets van het hele verhaal. Er zouden helemaal geen bewijzen zijn voor de aankoop van de mijn. Het parket gelooft ook niet dat de kleine mijn in amper enkele maanden 60 miljoen euro aan smaragden zou hebben opgeleverd. In werkelijkheid zou het gaan om smaragden die in de loop der de jaren waren gekocht op de zwarte markt en via ons land zijn witgewassen. Daarom heeft het parket de hele partij van 1.500 kilogram in beslag laten nemen.

Let op de voorwaardelijke wijze. Bové is zelf blijkbaar niet helemaal overtuigd van het betoog van het parket, maar hij verzwijgt wel dat de verdediging al die betichtingen ook nog eens kon weerleggen. Dat is een kwaadwillige vorm van manipulatie.

Een raadsel

Meester Mark Crommen, de advocaat van de drie verdachten, heeft wél bewijzen voor de aankoop van de mijn aan de rechtbank bezorgd. Inclusief de foto's. Inclusief de vergunningen. De waarheid is dat de speurders en de onderzoeksrechter wel in Brazilië zijn geweest, maar ze hebben niet eens de moeite genomen om die mijn te gaan bekijken. Wat ze dan wel in Brazilië zijn gaan doen, is overigens een raadsel.

De experts die werden aangesteld, schrijven bovendien in hun rapport dat het helemaal niet zo uitzonderlijk is dat er 1.500 kg zou worden opgedolven uit een smaragdmijn in Brazilië. Maar daarover geen letter in De Tijd. Want het parket "gelooft het niet". Anders gesteld: welke idioot twijfelt nu aan het oordeel van het parket? Schaf die rechtbanken toch af!

Politie-afpersing

De betichtingen over aankopen op de zwarte markt zijn helemaal om te huilen. De advocaat citeerde de Braziliaanse grondwet, waarin blijkbaar staat opgenomen dat plaatselijke indianenstammen in hun reservaten het recht hebben om te graven naar edelstenen zoals smaragd. De verdachten erkennen dat ze ruwe stenen hebben gekocht van plaatselijke 'diggers', maar dat is niet noodzakelijk hetzelfde als "kopen op de zwarte markt". De onderzoekers hadden natuurlijk niet de moeite genomen om uit te zoeken of dat eigenlijk wel illegaal was, stenen opkopen bij indianenstammen. Ook daarover geen letter in De Tijd. Het parket zegt dat het zwarte handel is, dus is het zwarte handel. Wat weten die Brazilianen daar nu van?

De lezers van De Tijd mogen ook niet weten hoe schandelijk vooringenomen de politie in deze zaak te werk is gegaan. Eerst werd geïnsinueerd dat de verdachten drugsgeld hadden witgewassen, maar dat bleek een folieke. Vervolgens probeerden ze de beklaagden te pakken op het illegaal beroep doen op het publieke spaarwezen, maar daar was ook geen sprake van. Dan trokken de speurders naar de zogenaamde gedupeerden van de Rotaryclub, die bijna allemaal ontkenden gedupeerd te zijn. De politie tegen de gedupeerden: "Geef maar toe dat jullie zijn afgeperst. Jullie werden zeker onder druk gezet om geld te lenen?" Over politie-afpersing gesproken.

Het respect en het ontzag dat ik had voor mijn collega van De Tijd heeft plaats gemaakt voor minachting. Ik zal niet zover gaan om hem de handspreekpop van het parket te noemen, maar ik kan me niet van de indruk ontdoen dat hij doelbewust partij kiest voor het parket in ruil voor de leuke primeurs. En bij het parket kunnen ze zich op borst kloppen om zoveel complimentjes in die degelijke financiële krant De Tijd. Over die degelijkheid maak ik me alvast geen illusies meer.

LEES OOK
Karl van den Broeck / 01-03-2021

‘BDW’ toont kleine kantjes van Bart De Wever, maar blijft kritiekloos

De VRT balanceert met het onkritische humaninterestprogramma over Bart De Wever op de grens van de eigen deontologie.
BDW S1 A2
Jan Walraven / 15-12-2020

Vlaamse strijd tegen techreuzen: imiteren om te verliezen

In hun gezamenlijke strijd tegen Amerikaanse techreuzen bedienen Vlaamse mediabedrijven zich van dezelfde digitale wapens als hun overzeese tegenstanders.
pexels-brett-jordan-5426402
Tom Cochez / 11-12-2020

Mag de VRT nog aan journalistiek doen?

Net nu er meer dan ooit nood is aan kwaliteitsjournalistiek knipt de Vlaamse Regering de vleugels van de openbare omroep. Zowel financieel als journalistiek.
vrt toren