Door Walter De Smedt, gewezen lid Vaste Comités P en I
President Barack Obama krijgt zware kritiek, zowel van links als van rechts, omdat hij sommige Guantanamo-gevangenen voor een uitzonderingsrechtbank wil brengen.Een uitzonderingsrechtbank is een rechtbank die niet tot de normale gerechtelijke organisatie behoort en die niet volgens de normale procedures werkt.
Ingeworteld
Dat de Amerikaanse president eraan denkt het systeem van zijn voorganger voort te zetten staat in schrille tegenstelling met wat hij bij het begin van zijn ambt verklaarde: “Gedurende dit seizoen van angst hebben velen onder ons – Democraten en Republikeinen, politici, journalisten en burgers – het stilzwijgen bewaard. Laat me duidelijk zijn. Wij zijn inderdaad in oorlog met al Qaida en zijn bondgenoten. Wij moeten onze instituties aanpassen om met die dreiging om te gaan. Maar wij moeten dat doen met een blijvend geloof in de rechtsregels en in het behoorlijk en tegensprekelijk proces.”
Dat de president zo snel tot andere gedachten kan worden gebracht, toont alvast hoe moeilijk het is om, zodra bepaalde toestanden zijn ingeworteld, terug te keren naar de normale procedures. Het wordt Obama vooral verweten dat vervolgingen niet gebeuren voor een federale rechtbank of via een reguliere militaire krijgsraadprocedure.
Uitzonderlijke methoden
Soortgelijke vragen worden ook in ons land gesteld. Zo werd de behandeling van het proces-Erdal voor de rechtbank te Brugge aangevochten omdat de normale voorzitter ervan vervangen werd door een specifiek voor die zaak gedelegeerde voorzitter. Die had vroeger als voorzitter van het Comité P het dossier-Rebel, de screening van alle in ons land verblijvende Turken, behandeld. Daarom ook werd het Brugse vonnis, waarbij zware veroordelingen vielen, vernietigd door het Hof van Cassatie. De vrijspraken door het hof van beroep te Antwerpen werden na cassatie onlangs bevestigd door het Brusselse hof.
Ook de vrijspraak in het dossier-KB-Lux heeft met dezelfde problematiek te maken, namelijk de vraag of bij het onderzoek en de vervolging uitzonderlijke methoden aangewend mogen worden. Dezelfde vraag moet gesteld worden over de zopas gestemde wet op de bijzondere inlichtingenmethoden. Het nieuwe systeem van onderzoek dat door die wet ingevoerd wordt, staat of valt immers met de rechtsgeldigheid van de 'administratieve commissie' die aan de inlichtingendiensten toelating moet geven om grondwettelijke rechten te schenden.
Monopolie
Zoals de wet het terecht zegt, gaat het hier niet om een commissie die deel uitmaakt van de rechterlijke organisatie, maar is het een voor een bepaalde termijn aangestelde administratieve commissie waarin zelfs een procureur zetelt. Kan een administratieve commissie die niet tot de rechterlijke macht behoort en niet onder het toezicht werkt van de onderzoeksgerechten, de Raadkamer of de Kamer van Inbeschuldigingstelling, grondwettelijke rechten schenden? Kan een procureur dat, of is zulks het monopolie van de rechter en binnen het kader van de rechterlijke macht? Welke is het rechterlijke toezicht op die nieuwe onderzoeksvorm wanneer de door de inlichtingendiensten verworven informatie niet in een gerechtelijke procedure wordt aangewend, en welke afdoende middelen heeft de burger om op te komen tegen mogelijke schade veroorzaakt door het nieuwe systeem?
Het is dus duidelijk dat ook ons land moeite heeft om zich te ontdoen van de door de heer Bush ingevoerde nieuwe werkwijzen in de strijd tegen het terrorisme. Het grote verschil met de Verenigde Staten ligt niet alleen in de nieuwe president,maar vooral in het grote debat dat in de VS, door zowel links als rechts, over de grondbeginselen van de rechtsstaat wordt gehouden. In vergelijking daarmee wordt het debat alhier 'op zijn Belgisch' gevoerd.
