De devaluatie van de freelance journalistiek

Georges Timmerman
Mieke De Jaegher

Door Mieke De Jaegher, freelance journaliste

Mieke De Jaegher

Hr- of managementjournalistiek is geen dagbladjournalistiek en staat ook een trapje lager op de prestigeladder, maar dat heeft me nooit gestoord. Integendeel, ik vond het zelfs ietwat grappig. Ik deed mijn werk graag en probeerde er – hoe licht, luchtig, zwaar of ingewikkeld het onderwerp ook was – een goed en vlot leesbaar stuk van te maken, met respect voor mijn gesprekspartners zonder ze naar de mond te praten, met achtergrondinformatie en de nodige cijfers: genuanceerde stukken waar de lezers hopelijk ook iets aan hadden.

Ik fungeerde in een vrij ‘commerciële’ omgeving waarbij de omvang van het blad of katern sterk bepaald werd door het commerciële succes. Ook dat heeft me nooit echt gestoord. Zolang ik de dingen kon zeggen die ik wou zeggen, was ik een tevreden mens. Meestal kon ik dat ook. En meestal begrepen de businessmensen dat de journalist de vrijheid moest krijgen om zijn/haar werk te doen, zodat bijvoorbeeld gefundeerde kritiek mogelijk was, zelfs op een adverteerder. Was er al eens een strubbelingetje vanuit commerciële hoek, dan was daar de hoofdredacteur die resoluut de journalist verdedigde. Mooi zo. Omgekeerd moest de journalist ook begrijpen dat wilde, ongenuanceerde schenenschopperij, met opinie omwille van de opinie, evenmin aarde aan de dijk bracht. Een rationeel evenwicht: dat was het. Een evenwicht dat goed te behouden was, vond ik. En, indien goed uitgevoerd, ook prima werkte.

Publireportage

Doorgedreven commerciële heerschappij van de laatste tijd is dodelijk voor journalisten die graag zelfstandig willen blijven én goed werk afleveren

De afgelopen jaren moest ik echter vaststellen dat het commerciële net zich strakker aanspande, dat er minder beweegruimte was. Het redactioneel-commerciële systeem dat een krant of een tijdschrift is, raakte uitgehold. In die slipstream werden wij, de freelance journalisten, meer en meer als ‘bladvullers’ gezien, veelschrijvers die tegen een zo goedkoop mogelijke prijs kopij mochten spuien. Was je even niet helemaal op je qui-vive, dan werd je ingezet voor het heilige commerciële doel en schreef je een nauwelijks als dusdanig herkenbare publireportage. Dát voelt niet mooi.

Hoe staat het met de geloofwaardigheid van kranten en tijdschriften wanneer uitgevers en commerciëlen zich mengen met redactie-inhoud, bepalen welke stukken geplaatst zullen worden, wie er aan het woord komt en hoe? Met een dergelijke attitude zetten kranten en tijdschriften hun geloofwaardigheid op de helling. Ik ben echt geen trendwatcher als ik zeg dat net in deze tijd geloofwaardigheid in alle vakgebieden het hoogste goed wordt.

Financiële ondergang

Maar goed, daar sta je dan als ‘bewust freelancer’. Kun je tegengas geven? Ja, maar neem van me aan dat je dat het best omzichtig en diplomatisch aanpakt, zonder al te hoog van de principiële toren te blazen. Je broodwinning hangt ervan af. Achter je staan namelijk lange rijen junior journalisten te trappelen voor een kans. Bovendien zijn ze goedkoper en meegaander. De doorgedreven commerciële heerschappij van de laatste tijd is dodelijk voor journalisten die graag zelfstandig willen blijven én goed werk afleveren. Ik heb de tijd nog meegemaakt dat je 2 frank per teken kreeg en voldoende ruimte om je argumenten te staven. Als je dan je stiel hoog in het vaandel draagt en niet vlug-vlug geld wil binnenrijven, dan kun je kwaliteit aanreiken, in een genuanceerd stuk met verschillende opinies en achtergrondinformatie.

Tegenwoordig krijg je – zoveel jaar en vele inflaties later – bij sommige media (ik zeg wel: sommige!) amper 1 frank én worden de stukken steeds korter. Voor freelance fotografen zijn de tarieven overigens nog gortiger. Ik garandeer je dat je dan journalistiek en financieel op je honger blijft zitten. En ja, natuurlijk kun je heiliger zijn dan de paus en toch al het werk leveren dat je vroeger ook leverde, maar dan teken je, als zelfstandige, je eigen financiële ondergang. En dát is niet de bedoeling. Laten we niet schijnheilig doen: ook freelance journalisten willen vooruit in het leven: ze krijgen kinderen, kopen huizen,… Dat moet betaald worden.

Eenzame positie

In die omstandigheden heb je drie keuzes. Ofwel vast in dienst gaan. Ofwel commercieel werk erbij nemen om je kop boven water te houden, iets waarvoor je vervolgens met de nek wordt aangekeken, want zoiets doet een journalist niet (o ironie!). Of voor grotere journalistieke projecten gaan. Ikzelf heb voor de laatste twee gekozen. Als je je commerciële opdrachten goed kiest (voor mij waren dat ‘menselijke’ informatica-cases, white papers en copywriting ver weg van mijn journalistieke specialisatie), dan kun je je journalistieke werk (in mijn geval dus hr en management) toch nog blijven voortdoen, zonder druk of inmenging. Aas je op de grotere journalistieke projecten, dan bevind je je steeds kantje-boordje in concurrentie met mensen die naar een vast contract hengelen.

Mijn conclusie kan niet anders zijn dan dat de freelance journalist zich in een hachelijke, eenzame positie bevindt. Vechten is moeilijk, je slag thuishalen nog moeilijker. Ik pleit absoluut voor redelijkheid en evenwicht maar ik huiver voor de journalistieke devaluatie waarbij freelance redacteurs soms nauwelijks verholen gezien worden als een goedkope hefboom om inkomsten te genereren.

Ikzelf wil blijven schrijven, en ik zal blijven schrijven… op zelfstandige basis. Ik voel me goed bij het werk en bij het statuut. Dit is wat ik kan en wat ik graag doe. Maar ik weiger me te laten gebruiken en mijn werk te laten devalueren. Ik zocht en vond andere wegen om verder nieuwsgierig zijn, informatie te zoeken, naar mensen te luisteren, te analyseren, te synthetiseren en overzicht te bieden. Via ietwat onorthodoxe en ‘andere’ kanalen, maar wel leuk.

LEES OOK
Georges Timmerman / 31-10-2011

Vandersmissen Michel

Michel Vandersmissen begon na zijn studies Germaanse als correspondent in Limburg voor Het Nieuwsblad, waar hij in 1991 werd aangeworven als reporter op de nieuwsdienst. Later…
apache
Georges Timmerman / 31-10-2011

Dewaele Geert

Geert Dewaele (geboren in 1976) studeerde af als germanist aan de KU Leuven en volgde een masterclass journalistiek aan de Erasmus Hogeschool in Brussel. Hij begon zijn carrière…
apache