Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Getallen met en zonder context

Koen Smets
Koen Smets
Koen Smets
Koen Smets
Koen Smets

Het door de Guardian geciteerde aantal is alvast gebaseerd op onverdachte gegevens: het komt uit een officieel document van het Department for Work & Pensions (DWP), als antwoord op enkele zogenaamde “Freedom of Information” aanvragen. (De Freedom of Information Act is een wet die aan burgers het recht geeft allerlei informatie op te vragen bij de overheid.) Het bevat de volgende gegevens (de cijfers die in de pers worden geciteerd verwijzen enkel naar diegenen die de meest recente versie van de toelage ontvingen, en onderschatten dus licht de officiële gegevens uit de tabel):

De aanpak van het DWP ligt al langer onder vuur. Het besteedt de evaluatie van aanvragers van de toelage uit aan een privé-firma, en voor sommigen zijn de overlijdens een bewijs van een zorgwekkende tendens om mensen al te snel als arbeidsgeschikt te beoordelen: ze worden vroegtijdig de dood ingejaagd door ze te verplichten te gaan werken.

DWP deaths
(Bron: Department for Work & Pensions)

Waar is  de context?

Is dat wat de cijfers ons vertellen? Om dat na te gaan, moeten ze in hun context worden bekeken, en wat dat betreft schort hier toch wel een en ander. Er is natuurlijk letterlijk weinig ruimte voor nuance in krantenkoppen, maar hoe accuraat is de referentie naar ‘duizenden’ in de kop van de Guardian?  Welk getal komt bij u op wanneer u bijvoorbeeld hoort dat ergens ‘tientallen’ mensen stonden aan te schuiven?  Voor 50-60 personen lijkt de verwijzing naar ‘tientallen’ zonder meer terecht, en zelfs bij meer dan 30 gaat het niet echt om een overdrijving. Maar zijn 24 personen ‘tientallen’? Technisch is dat weliswaar meer dan één tiental (en dus is het meervoud correct), maar het is toch een beetje dikdoenerig. Dat is nochtans precies wat de Guardian doet: de technisch correcte term ‘duizenden’ suggereert toch dat het om meer gaat dan 2,4 duizend.

Bovendien geeft de kop niet mee wat de periode is waarin de ‘duizenden’ zijn overleden (het gaat om 27 maanden). Die contextualisering gebeurt wel in het hoger aangehaalde commentaarstuk: ”Meer dan 80 mensen per maand sterven nadat ze geschikt voor de arbeid werden bevonden. Het veiligheidsnet voor de meest kwetsbaren onder ons is aan flarden”. Maar dat is echter nog steeds niet genoeg om de conclusie te ondersteunen. Is 80 overlijdens per maand veel of weinig? Dat kun je niet zomaar zeggen – daarvoor heb je een vergelijkingspunt nodig. Om het met de onvolprezen Britse Full Fact fact-checking website, die zich over de berichtgeving boog, te zeggen:  “We should be careful in interpreting these figures”.

Daar is de context

We moeten dus op zoek naar meer perspectief. In de eerste plaats moeten we ons afvragen wat die 80 overlijdens per maand (pakweg 1.000 per jaar) betekenen als proportie van alle mensen die arbeidsgeschikt worden bevonden na evaluatie. Die gegevens staan namelijk niet in het DWP-document. Een ander officiëel artikel geeft wel wat extra achtergrond: tussen oktober 2008 en maart 2013 werden 980.400 aanvragers van de ziekte- of invaliditeitstoelage arbeidsgeschikt bevonden. Als we aannemen dat een kwart daarvan over die periode de pensioenleeftijd bereikt hebben en dus levend uit het arbeidsongeschiktheidsstelsel zijn verdwenen, dan blijft er een populatie over van zowat 700.000 personen wiens toelage werd geweigerd of gestopt. Daarvan overlijden er dus zo’n 1.000 per jaar – wat overeenkomt met een sterftecijfer van 0,14%.

Het aantal personen dat daadwerkelijk van de toelage geniet is stabiel rond ongeveer 2,5 miljoen. Het DWP-document leert dat er 80.000 overlijdens zijn geweest in deze groep op 27 maanden, of ongeveer 36.000 per jaar – een sterftecijfer van 1,44%.

Tenslotte kunnen we ook een vergelijking maken met het sterftecijfer van de bevolking in het algemeen. Er zijn zo’n 38 miljoen Britten tussen 20 en 65, waarvan er jaarlijks ongeveer 94.000 het tijdelijke met het eeuwige verwisselen. Dat stemt overeen met een sterftecijfer van 0,25%.

deathrates
(Bron: DWP, ONS)

De twee eerste sterftecijfers zijn, bij gebrek aan de werkelijke data (die het DWP vooralsnog niet heeft gepubliceerd) weliswaar slechts een benadering, en je zou ook moeten controleren voor bijvoorbeeld het leeftijdsprofiel in de drie categorieën. Met dat voorbehoud zien we toch het volgende beeld verschijnen:

  • Wie van een ziekte- of invaliditeitstoelage geniet heeft een hogere kans op overlijden dan de bevolking in het algemeen. Dit is niet uitzonderlijk: het gaat om een groep mensen die per definitie aanzienlijk minder gezond is dan gemiddeld.
  • Personen die, na evaluatie, arbeidsgeschikt werden gevonden (dat zijn dus de 80 overlijdens per week) hebben een lagere kans op overlijden dan de steuntrekkers – en zelfs een lagere kans op overlijden dan de bevolking in het algemeen.

De overlijdens in de populatie van mensen wiens aanvraag voor een arbeidsongeschiktheidstoelage werd afgewezen lijkt dus niet bijzonder hoog – integendeel. Als bewijs voor vermeend harteloos gedrag door het DWP stellen de cijfers dus teleur, en de eis van kandidaat-Labourleider Jeremy Corbyn voor het ontslag van de minister voor Werk en Pensioenen, Ian Duncan Smith, is op basis hiervan wat voorbarig (wat natuurlijk niet wil zeggen dat het Ministerie de aanvragers altijd even keurig behandelt).

Diabetes in de lift

Ook de stijging van het aantal diabetespatiënten haalde het nieuws. Tussen 2004 en 2014 kwamen er netto 1,2 miljoen nieuwe diabeteslijders bij, een aangroei met maar liefst 60%. De media spraken van een dramatische toename die de NHS op de knieën zou krijgen, en er werd gewezen op de rol die toegevoegde suikers en overmatige calorieën spelen in vermijdbare verhoging van het aantal gevallen van obesitas en diabetes.

lemonade
Schuldig aan het opdrijven van het aantal diabetesgevallen, of toch niet?

Het gebruik van een absoluut getal is ook hier misleidend, want een deel van de toename kan worden toegeschreven aan de bevolkingsgroei over die periode. Maar die was natuurlijk geen 60%, en zelfs wanneer je daarmee rekening houdt, is er nog steeds een stijging van 50% in de prevalentie van diabetes (van ongeveer 4% naar circa 6%, of 1 op 17 volwassenen).

Er is echter meer. Obesitas staat al lang bekend als een belangrijke factor in type-2 diabetes, maar men weet ook dat sommige mensen genetisch zijn voorbestemd voor de conditie. Personen met Zuid-Aziatische, Chinese, Afro-Caraïbische of Zwart-Afrikaanse etniciteit hebben een grotere kans om op relatief jonge leeftijd diabetes te ontwikkelen. En de immigratie van mensen met die achtergrond in de laatste 10 jaar verklaart naar schatting 5% van de nieuwe gevallen.

Sedert 2004 zijn natuurlijk ook de diagnostische technieken verbeterd. Tien jaar geleden raamde men het aantal personen die niet wisten dat ze diabetes hadden op een miljoen; nu is dat nog 600.000. Bijna de helft van de ‘nieuwe gevallen’ hebben zijn dus ofwel geïmporteerd, ofwel helemaal niet nieuw, maar niet-gedetecteerde bestaande gevallen.

Een laatste factor die een grote rol – mogelijk de grootste rol – speelt is het feit dat diabetespatiënten alsmaar langer leven. Volgens Sarah Wild, een professor epidemiologie aan de universiteit van Edinburgh, is er in Schotland in de laatste vijf jaar zelfs helemaal geen toename geweest in het aantal echte nieuwe gevallen (en er is geen reden om aan te nemen dat het in Engeland anders ligt).

Een alarmerende kop blijkt zo uiteindelijk grotendeels verklaard te zijn door factoren die niets te maken hebben met slechte voeding of een ongezonde levensstijl. Maar dat mag de pret niet bederven!

Twee handige vragen

Het verwijzen naar getallen zonder correcte context is iets wat helaas al te vaak gebeurt in de media. Daarom is het soms nuttig bij het zien van zo’n geïsoleerd cijfer twee vragen te stellen:

  • “…als proportie van wat?” Of het nu om het aantal arbeidsongevallen in de chemische industrie, of de winst van Google per minuut gaat – zonder te weten hoeveel personen de scheikundesector tewerk stelt, of wat de omzet en het aantal gebruikers van Google is, bent u eigenlijk geen bal wijzer
  • “...in vergelijking waarmee?” Wanneer u weet dat het aantal arbeidsongevallen in de Belgische chemische industrie bijvoorbeeld 41 per 1.000 arbeidsplaatsen is, dan krijgt dat gegeven pas betekenis wanneer het wordt vergeleken met het equivalente cijfer voor de hele privésector (52,7 per 1.000), of met dat van een andere industrie. Hetzelfde geldt voor de winst van Google: om te bepalen of die exorbitant of magertjes is, wordt ze best vergeleken met bijvoorbeeld die van Facebook, Microsoft, of zelfs Telenet.

Een artikel of nieuwsitem dat nalaat die essentiële context te geven, en desondanks conclusies naar voren schuift, is nauwelijks meer betrouwbaar dan de advertentie op de volgende pagina, of het reclameblok net na het nieuws, en verdient dan ook niet meer aandacht.

Laat contextloze data úw pret niet bederven.

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Recent opgedoekt Russische desinformatiekanaal Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.