Geruchten

Jeroen Olyslaegers
JEROEN
JEROEN

De absurditeit van deze vraag van de autoriteiten aan de bevolking zou wijlen Claus een sarcastische monkellach hebben bezorgd. Is dit land immers nog iets meer dan een gerucht? In die gelijknamige roman die uitkwam na heel de Dutroux-affaire en de daarbij horende paranoia, maakt de meester duidelijk dat een gemeenschap simpelweg bestaat uit geruchten, vaak met dramatische, dan wel tragikomische gevolgen.

Angst

Er bestaan nog voorbeelden uit de kunsten. Tijdens de bezetting van Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht cineast Henri-Georges Clouzot een film uit die Le Corbeau heet. Ook daar staat een kleine gemeenschap centraal waarvan de mensen elkaar verscheuren vanwege roddels en geruchten. Clouzot leverde een wrange prent af die laat zien wat er gebeurt wanneer een samenleving bezet wordt door angst. Wat er dit weekeinde gebeurde in de straten van Brussel, met de vele huiszoekingen zonder resultaat en met een gezochte terrorist nog steeds op vrije voeten, deed dan weer denken aan een vooroorlogse prent van Fritz Lang.

De overheid zet bijzonder hoog in en kan daarvoor op begrip rekenen van de oppositiepartijen en wat ons verkocht wordt als de "publieke opinie". Maar de gok is toch bijzonder groot. Een mens kan alleen maar hopen dat die beleidsmensen weten waar ze mee bezig zijn, want de backlash vanwege nul resultaat zal vooral in het buitenland niet min zijn. Als je kijkt wat de internationale pers over dit land schrijft, is het woord sarcasme nog een vrij milde omschrijving.

Oproepen om geen geruchten te verspreiden, is van een onwereldse onnozelheid. Wat we nu meemaken valt te omschrijven als langs de kassa passeren van decennia korte termijn denken, afgesloten bewustzijn en gebrek aan menselijkheid. En voor de wolven al beginnen huilen dat ik onze samenleving een schuldgevoel wil aanpraten, geef ik graag mee dat deze beschrijving net zo goed opgaat voor iemand die met een kalasjnikov de straat opgaat en in de naam van zijn god mensen neer knalt en dat aan zichzelf verkoopt als een oorlogsdaad.

Wat we nu meemaken valt te omschrijven als langs de kassa passeren van decennia korte termijn denken, afgesloten bewustzijn en gebrek aan menselijkheid

Combineren

De geruchten gaan dat deze toestand een veiligheidsprobleem is. Op dit moment wel ja. Maar radicaliserende jongeren die de boel willen opblazen, is in een bredere context en in de eerste plaats een samenlevingsprobleem. Dat los je niet op met verscherpte veiligheid en bijzondere volmachten waar minister Geens afgelopen zondag openlijk naar leek te hengelen. Je lost dat evenmin op door een van die radicalen te omschrijven als een "meesterbrein", zoals mijn collega-columnist Chris van Camp terecht opmerkte. Want ook dat is een gerucht waar je niets mee bent. Maak toch geen mythische personages van moordenaars, dicht ze geen diabolische intelligentie toe bij gebrek aan inzicht.

We passeren langs de kassa vanwege de eeuwige dubbelzinnigheid en hypocrisie van dit beleid (en dat van de vorige regeringen). Bewindslieden lullen een eind door over vrede en verdraagzaamheid, maar dit land is intussen wel verantwoordelijk voor de helft van de wapeninvoer in het Midden-Oosten. De burgemeester van Antwerpen meent dat IS ongedierte is dat tot de laatste man moet worden uitgemoord, maar schudt wel handjes met zakenmensen uit Saoedi-Arabië die terrorisme sponsoren en haatimams uitzenden als een lovenswaardig exportproduct.

Als je het gerucht verspreidt dat het de schuld is van radicale jongeren in Molenbeek en dat de islam moet worden aangepakt, krijg je te horen dat je rechts bent en benepen. Ben je eerder voor dat andere gerucht dat wil duidelijk maken dat de ‘war on terror’ alleen maar escalatie heeft opgeleverd en de neokoloniale politiek van het Westen een heilloos pad is, dan mag je het verwijt verwachten wereldvreemd te zijn en onrealistisch linkse klap te verspreiden. Maar er is vooral iets te zeggen voor het combineren van beide verhalen, al was het maar om zoveel mogelijk mensen te bereiken en zelfs te verenigen. Mocht je dat doen, zie je inderdaad een volledig samenlevingsmodel langs de kassa passeren. Indien zoiets het collectieve bewustzijn verruimt, is het geen gerucht meer. Dan levert het hopelijk wat licht op in angstige en verwarrende tijden.

LEES OOK
Tom Lievens / 15-06-2011

De gifbeker

Euthanasie blijft een heikel thema, stelt columnist Tom Lievens vast. 'Het trieste van deze problematiek is dat diegene die de lange, meestal pijnlijke weg, verkiest, zonder meer…
De dood van Hugo Claus, hier geportretteerd door Stephan Vanfleteren, toonde dat er bij euthanasie twee fanatieke kampen zijn. (Foto Bart Van Damme)