De beslissing passeerde afgelopen vrijdag haast geruisloos: op de ministerraad werd de concessie voor de bezorging van kranten en tijdschriften voor de komende vijf jaar toegewezen aan bpost. Die moet ervoor zorgen dat kranten en tijdschriften netjes op tijd in de brievenbussen van abonnees, verspreid over het hele land vallen.
Geen communicatie
Hoeveel geld de regering Michel daar jaarlijks voor veil heeft? Dat mag de belastingbetaler niet weten. Hoewel het toch over een smak belastinggeld gaat, is er een compleet gebrek aan transparantie. Bevoegd minister Kris Peeters verwijst ons voor een antwoord op onze vragen door naar bpost. Van directeur externe communicatie, Baudouin de Hepcée, kregen we dit antwoord:
We communiceren geen gedetailleerd cijfers over de twee contracten voor de distributie van de kranten en periodieken.
Geen gedetailleerde cijfers dus. Helaas ook geen ruwe. Indiscreties leren ons dat het om een bedrag van (jaarlijks) "om en bij de 170 miljoen euro" gaat. De komende vijf jaar kunnen de mediagroepen er dus van op aan: niet zijzelf maar de overheid zal het gros van de kosten dragen van de distributie van hun kranten en tijdschriften.
De lobbymachine van de mediagroepen draaide de voorbije periode dan ook overuren. Niet enkel om de subsidiëring voor de komende vijf jaar veilig te stellen, ook om elke transparantie in het dossier onmogelijk te maken. Hoewel het om een bedrag van 850 miljoen euro voor de komende vijf jaar gaat, mag de belastingbetaler niet weten hoeveel de regering Michel jaarlijks indirect door stort naar de commerciële mediagroepen. Ook over de manier waarop een en ander gebeurt, blijven de lippen stijf op elkaar. Als antwoord op onze vraag hoe het geld verdeeld wordt, laat bpost weten:
De remuneratie van de diensten is een jaarlijkse bedrag gebaseerd op de volumes van kranten en periodieken.
Anders gezegd: hoe meer abonnees een krant heeft, hoe meer geld de mediagroepen krijgen. Een puur kwantitatieve "prikkel" dus, geen aanzet om journalistieke kwaliteit te brengen, integendeel. Bovendien ook zeer verklarend voor de evolutie van de verkoopcijfers van kranten waar de "losse verkoop" via de krantenwinkel compleet in elkaar stortte en krantenlezers massaal tot "abonnee" werden geswitcht met megakortingen klapfietsen, vliegreizen, tablets en andere cadeaus die vaak de prijs van een krantenabonnement overstijgen.
VRT
Eerdere pogingen van Apache om via de wet op de openbaarheid van bestuur inzage te krijgen in (de voorloper van dit) "postcontract", leidden uiteindelijk tot de vrijgave van het contract, maar dan wel een variant waar ongeveer drie kwart ervan met zwarte balkjes werd afgeplakt.
Tellen we bij de gigantische distributiesteun voor de grote mediagroepen ook nog de impact van een andere indirecte subsidie op - kranten hoeven geen btw te betalen wat jaarlijks ongeveer 190 miljoen aan misgelopen inkomsten uit btw voor de federale overheid impliceert- dan overstijgen de inspanningen die de federale overheid zich getroost om commerciële kranten en tijdschriften te subsidiëren (jaarlijks 360 miljoen euro), ruimschoots het bedrag dat de Vlaamse Regering jaarlijks veil heeft voor de VRT (290 miljoen euro in 2014 waar nu fors op moet worden bespaard).
De inspanningen die de federale overheid zich getroost om commerciële kranten en tijdschriften te subsidiëren (jaarlijks 360 miljoen euro), overstijgt ruimschoots het bedrag dat de Vlaamse Regering veil heeft voor de VRT
Over hoeveel geld er naar de openbare omroep moet gaan en over hoe die de werking van "commerciële media" zou verstoren, woedt al maandenlang een "debat" in de papieren kranten met als argument dat "we" als belastingbetaler inspraak moeten hebben in wat er met "ons" geld gebeurt. Terecht, maar over de ondoorzichtige steun aan commerciële mediabedrijven wordt mgeen letter geschreven.
Macht
Vraag is hoe dit democratisch deficit kan worden verklaard. Waarom schrijven krantenjournalisten die toch beweren de macht kritisch te bevragen er niet over? Is het denkbaar dat er niet over zou worden geschreven mocht de overheid met gelijkaardige bedragen pakweg de auto-industrie, coca-cola of de bankwereld ondersteunen en niet willen communiceren over het bedrag en over hoe de financiering precies werkt?
Een deel van het antwoord op het oorverdovend stilzwijgen van de "reguliere journalistiek" staat wellicht impliciet te lezen in de reeks "mediamacht" die Apache vorig jaar publiceerde over de brute machtsrelatie tussen (politieke) journalistiek en politici.
Vorig jaar, nadat Media21 een open brief stuurde met de vraag naar een eerlijk mediadebat, lieten politieke partijen unisono weten dat het hoog tijd is om de perssteun op z'n minst aan kwalitatieve voorwaarden te koppelen. Daar komt dus niets van in huis.
In het recent verschenen boek van VRT-journalist Ivan De Vadder "The Power People. Over macht en invloed in Vlaanderen" staan in het lijstje met machtige mensen, tussen politici en leiders van middenveldorganisaties twee zakenmensen bovenaan. Twee mediamagnaten: Christian Van Thillo (De Persgroep) op vijf en Thomas Leysen (Mediahuis) op elf. Het zou wel eens een flinke onderschatting van hun werkelijke positie en macht in Vlaanderen kunnen zijn.
Investeer in onafhankelijke journalistiek, investeer in Apache
