Bottom-up revolutie (10): 'verandering begint onderaan'

Jan Walraven
Remmelt Schuuring (Foto: Willemjan Vandeplas)
Remmelt Schuuring (Foto: Willemjan Vandeplas)
Remmelt Schuuring (Foto: Willemjan Vandeplas)
Remmelt Schuuring (Foto: Willemjan Vandeplas)

Hij noemt zichzelf zonder schroom idealistisch, wil een eigen ziekenfonds en banksysteem opzetten en zoekt pas naar oplossingen als er een probleem is. Remmelt Schuuring is niet de man om in strak kostuum met krijtstreep droge powerpoint voorstellingen te geven. De Nederlandse initiatiefnemer van werknemerscoöperaties Schoongewoon en Helpgewoon wil niks minder dan Nederland op z'n kop zetten.

Met die nieuwe, coöperatieve economie wil hij af van het wantrouwen waarop het huidige economische systeem rust. Coöperatieve economie zal volgens hem van onderuit het onderlinge vertrouwen tussen mensen herstellen en de angstcultuur uit de wereld helpen, waardoor onder meer administratieve "veiligheidsprocedures" overbodig zullen worden.

Schuuring kreeg de ingeving in 2012, na een reportage van VPRO Tegenlicht over het Spaanse Mondragon. Hij liep naar eigen zeggen al lang te broeden op een andere manier van sociaal ondernemen, maar de bestaande bedrijfsstructuren vond hij ontoereikend. Het in Nederland onbestaande Spaanse systeem van werknemerscoöperaties, waarbij leden als werknemers in dienstverband werken, maar tegelijk eigenaar zijn, bood een uitweg. Nog In hetzelfde jaar startte hij het schoonmaakbedrijf Schoongewoon op.

Samenwerkende werknemerscoöperaties

Het niet-hiërarchische systeem dat Schuuring bedacht, bestaat in de eerste plaats uit moedercoöperatie Gewoondoen. Samen met twee medewerkers wordt daar de administratie geregeld, belastingen op tijd betaald, maar ook naar geschikte bedrijven gezocht waarmee er kan worden samengewerkt. Naast Gewoondoen staan dan schoonmaakbedrijf Schoongewoon en zorgverstrekker Helpgewoon, die elk bestaan uit verschillende werknemerscoöperaties.

Er zijn ondertussen tien aparte Schoongewoon-coöperaties. De voorlopig enige Helpgewoon-coöperatie krijgt binnenkort navolging van zeven nieuwe coöperaties. Een amalgaam aan op zichzelf staande kleine werknemerscoöperaties dus, met eigen bankrekeningen en ondernemeningsnummers, die er wel voor kiezen om samen te werken en allemaal verbonden zijn aan de moedercoöperatie.

Wij passen onze structuur pas aan als er een probleem opduikt.

"Het is een zeer flexibel systeem, dat steeds kan onderverdeeld worden als het te groot dreigt te worden", zegt hij. "We kunnen als we dat nodig achten Schoongewoon gewoon opsplitsen in Schoongewoon Oost-Nederland en West-Nederland, zonder de interne werking van de werknemerscoöperaties te veranderen. Het eventuele failliet van één werknemerscoöperatie, door eigen schuld of brute pech, heeft ook geen effecten voor de andere."

De structuur zoals die er nu uitziet, beantwoordt niet aan een vooraf opgesteld plan. "Wie plannen maakt ziet heel veel mogelijke obstakels in het verschiet en gaat daar rekening mee houden. Dat bezorgt mensen vooral hoofdpijn. In de praktijk blijken die obstakels er vervolgens dan ook nog eens vaak niet te zijn. Wij passen onze structuur pas aan als er een probleem opduikt. We gaan onze problemen niet van te voren bedenken."

Geen aandelen

Een werknemer kan lid worden van één van de werknemerscoöperaties na één jaar. Het eerste jaar werkt die persoon volgens een contract van bepaalde duur, daarna beslissen de coöperanten gezamenlijk over het al dan niet aanwerven en wordt er een contract van onbepaalde duur en 100% medezeggenschap aangeboden.

"Aangezien er geen aandelen zijn, moet niemand zich inkopen en kan niemand zijn aandelen verkopen aan een buitenstaander. Dat countert ook het gelddenken. Geld is een middel, geen doel op zich," legt Schuuring uit.

Aangezien er geen aandelen zijn, kan niemand zijn aandelen verkopen aan een buitenstaander

Per coöperatie zijn er maximaal 15 tot 20 leden. Die komen één keer per jaar samen in de ledenraad, waar er onder meer een bestuur wordt verkozen en de verdeling van de winst wordt bepaald. Dat bestuur bepaalt met welke klanten er wordt samengewerkt, maar ook of er eventueel een coöperant bijkomt of moet afvloeien.

"We beperken bewust het aantal leden om het kleinschalig te houden. Te veel mensen zou het onwerkbaar maken, en opent de deuren voor allerhande assistenten en managers. Nu loopt de communicatie vlot. Er is één coördinator die klanten zoekt, de administratie voorbereidt en dergelijke, zodat de andere zich volop met schoonmaken of zorg verstrekken kunnen bezig houden."

Van de winst die alle kleine coöperaties maken, vloeit tussen de 7 en 10% naar moedercoöperatie Gewoondoen. "Dat lijkt misschien op een franchisemodel, maar die percentages zijn statutair begrensd, net als de lonen. De moedercoöperatie kan ook geen winst maken. De eventuele overschotten vloeien terug naar de coöperaties in de vorm van projecten. Zo is er een idee om een boerderij te kopen en om te bouwen naar een soort van eco-centrum waar de leden gratis op vakantie kunnen, of waar de coöperaties kunnen vergaderen."

Uit de CAO

Schuuring heeft nog meer ambitieuze projecten in de pijplijn zitten. Zo wil hij binnen het coöperatief systeem een eigen ziekenfonds, banksysteem en pensioenkas oprichten. Stuk voor stuk onderhouden met geld van de coöperaties, moet het hen in staat stellen zieke werknemers te onderhouden, leningen aan nulrente uit te schrijven aan opstartende coöperaties of om pensioenen uit te keren.

Met zijn plannen botst Schuuring echter vaak met bestaande wetten, instituten en structuren. "Als we echt iets willen veranderen, zullen we het van onderuit moeten doen. Zoniet moet je langs verschillende instituten passeren en dat gaat niet, het machtsblok is veel te sterk."

Werknemers bepalen in werknemerscoöperaties zelf hun arbeidsvoorwaarden

Hij haalt het voorbeeld aan van de CAO. "Vakbonden onderhandelen zes maanden lang met werkgevers en de overheid en het resultaat is altijd dezelfde 1,5% loonsverhoging, waarbij wat ze vandaag afspreken volgend jaar opnieuw handelswaar wordt. Ik wil uit die cao en het moet mogelijk worden dat andere werknemerscoöperaties dat ook kunnen. Werknemers bepalen in werknemerscoöperaties immers zelf hun arbeidsvoorwaarden en het huishoudelijk reglement. Hoeveel loon, hoeveel vakantie- en ziektedagen, dat is in drie kwartier opgelost. Wij volgen de cao enkel op vlak van het uurloon."

Wantrouwen wordt vertrouwen

Schuuring ziet zijn coöperatief systeem als antwoord op het huidige economische systeem en plaatst het bovendien binnen een breder maatschappelijk kader. "In onze maatschappij regeert de angst, die gevoed wordt door onder andere de overheid, de kerk, banken en media. Als de angst regeert, dan moet alles onder voorwaarden, voor alles worden contracten opgesteld. Dat levert vooral veel werk op voor accountants en juristen."

"Die wettelijk verplichte voorwaarden zorgen bovendien voor wantrouwen tussen mensen. Wij vervangen dat binnen ons systeem door vertrouwen. Voorwaardelijk wordt zo onvoorwaardelijk en de angst wordt vanzelf minder."

Dat vertrouwen wordt actief aangewakkerd bij de werknemers door opleidingen te voorzien waarin er aandacht wordt gegeven aan ethiek, integriteit en vertrouwen, maar ook wordt nagedacht over hoe ze samen problemen kunnen oplossen. "De verandering begint onderaan, door het vertrouwen in jezelf en in de anderen te hervinden."

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.