Als we de media moeten geloven zouden duizenden vluchtelingen overlast veroorzaken terwijl ze de Hongaarse grens proberen over te steken en zouden de Hongaarse ordediensten de asielzoekers op hun beurt onmenselijk behandelen. We zagen foto’s en video’s waarop aanvaringen te zien waren, maar waarbij de context vaak ontbrak. Sandra en ik namen anderhalve week geleden de trein richting Hongarije en Servië om met eigen ogen te zien wat zich daar echt afspeelt. We bereidden ons voor op veel chaos, conflictsituaties en pijnlijke taferelen. Maar wat we uiteindelijk zagen, is vooral aandoenlijk te noemen.
12/09 MUNCHEN
'Europa kan massale vluchtelingenstroom niet langer aan'
Op het centraal station in München komen we in een stroom vluchtelingen terecht die er met de trein aankomen en door de politie naar buiten begeleid worden. De vluchtelingen zien er moe uit en lopen als makke schapen achter elkaar aan. Toch staat er ook hoop in hun ogen te lezen. We zijn aangedaan door de kalmte die er heerst. “Alles verloopt hier prima. Mensen zijn blij dat ze eindelijk in Duitsland zijn. Hier worden ze geregistreerd en verspreid over verschillende Duitse deelstaten”, vertelt een agent ons.
Wanneer we de dag erna een vluchtelingenkamp in de stad bezoeken, voelen we ook hier dezelfde gemoedelijke sfeer. We praten met de bewoners van het kamp en vragen buurtbewoner Joachim om zijn mening. “Ik merk eigenlijk weinig van het kamp", zegt hij. "Ja, je ziet de vluchtelingen wel maar ik heb nog nooit iets vervelends meegemaakt. Ze zijn heel rustig en houden zich eerder op de achtergrond. Ik voel me absoluut niet onveilig.”
In het station komen veel vluchtelingen aan maar als je ze in de stad wilt vinden, moet je echt op zoek gaan. Het is echt niet zo dat de vluchtelingen overal op straat zitten en de stad overspoelen.
14/09 WENEN
'Duitsland gooit grenzen dicht'
Wanneer we vanuit Duitsland naar Oostenrijk rijden, horen we dat we waarschijnlijk op een van de laatste treinen zitten omdat naast Hongarije nu ook Duitsland zijn grenzen sluit. We komen rond zes uur aan in Wenen waar we honderden vluchtelingen op een perron zien zitten. Wij weten dat er geen treinen meer rijden, maar de vluchtelingen weten dat blijkbaar nog niet. Op het station horen we dat ze elk moment dat nieuws te horen zullen krijgen. Er is veel pers aanwezig. Journalisten lopen opgefokt rond en nieuwslezers proberen het beste plekje te bemachtigen. Alle camera’s zijn op het perron met de vluchtelingen gericht.
De spanning aan onze kant is te snijden. Iedereen bereidt zich voor op chaos maar het tegendeel blijkt. Wanneer de vluchtelingen te horen krijgen dat hun trein naar Duitsland niet meer komt, gebeurt er eigenlijk vrij weinig. Ik zie een vrouw huilen. De vluchtelingen laten het over zich heen komen en kunnen niet anders dan wachten op wat er nu komen gaat.
15/09 BUDAPEST
'Vluchtelingen helpen wordt strafbaar in Hongarije'
Op verschillende nieuwssites spreekt men van een nieuwe Hongaarse wet. Deze wet zou burgers die migranten helpen, strafbaar maken en zou politie de mogelijkheid geven om zonder bevel huizen van burgers binnen te vallen. We spreken af met Sarah, specialiste in vluchtelingenrecht. “Die nieuwsberichten kloppen niet", zegt ze. "De politie mag enkel huizen binnenvallen als ze zeker weten dat je iemand zonder papieren in huis hebt. Iemand die illegaal is dus. Dat is iets anders dan een migrant. Een illegale is iemand die zich niet heeft laten registreren bij aankomst. Maar de kans is klein dat er nog illegalen in Hongarije zijn omdat ze, als ze zich niet lieten registreren, dat deden omdat ze zo snel mogelijk door wilden reizen naar Duitsland. De meesten van hen zijn het land dus al lang weer uit. En illegaal het land binnenkomen, lukt niet meer nu de grenzen bewaakt worden. De wetgeving is er vooral om een statement te maken. Hongarije wil vluchtelingen bang maken in de hoop dat ze weg blijven en om het volk gerust te stellen dat de regering hen beschermt. Daarom zijn de soldaten nu ook massaal aanwezig aan de grens. Dat heeft allemaal te maken met die show. Het is jammer dat de Hongaarse ordediensten zo slecht worden afgeschilderd, terwijl deze verstrenging voornamelijk te maken heeft met de slappe houding van Europa en de rest van de wereld.”
16/09 SZEGED
'Agressie aan de grens'
We horen via verschillende nieuwskanalen dat er geweld gebruikt wordt door zowel vluchtelingen als agenten aan de Servisch-Hongaarse grens en we besluiten te gaan kijken. Wanneer we in het grensgebied aan de Hongaarse zijde aankomen, zien we honderden special force agenten die ondersteuning krijgen van het leger. Trucks, tanks, vrachtwagens en helikopters passeren ons.
“Hongarije heeft in totaal 5.000 militairen ingezet waarvan er 3.500 hier in het grensgebied werkzaam zijn,” weet een overheidsmedewerker ons te vertellen. Het ziet er allemaal indrukwekkend uit, maar we hebben niet het gevoel dat er heel veel aan de hand is. De pers is massaal aanwezig maar mag maar tot op driehonderd meter van de grens komen. Vanaf hier kan je niet zien wat er op de scheidingslijn gebeurt. We vragen de journalisten waarom ze hier staan. “We wachten tot er hier iets gebeurt. Misschien breken de vluchtelingen door de linie,” antwoordt een cameraman van de Hongaarse televisie.
Wij willen met eigen ogen zien hoe ernstig de situatie is en vinden gemakkelijk een weg naar de frontlinie. Daar zien we vluchtelingen staan. Een tiental Servische politieagenten staan tussen de vluchtelingen en de grensovergang in. Aan de Hongaarse kant staan honderden agenten van de speciale eenheid klaar voor het geval de vluchtelingen toch zouden doorbreken. Er staat ook een gigantisch waterkanon paraat als extra back-up. Ondertussen wordt het hek met nog meer prikkeldraad versterkt…
Refugees blocked at the Hungarian border - part one. from opwegnaarniemandsland on Vimeo.
We komen bij een tweede grensopening, die ook volledig geblokkeerd is met een vijf meter hoge muur van metaal en prikkeldraad. Een tachtigtal agenten staat rustig paraat aan de Hongaarse kant terwijl een vijftigtal vluchtelingen naar hen fluiten, roepen en met lege flessen op de grond trommelen. De rest van de honderden vluchtelingen in het tentenkamp staan of zitten voor hun tent en aanschouwen de situatie. Hier is geen pers aanwezig. Wanneer we tien minuten aan het hek staan, worden we vriendelijk verzocht om naar huis te gaan. “Jullie hebben geen toestemming om hier te komen. Het is beter dat jullie nu gewoon naar huis gaan”, zegt een Hongaarse agent kordaat. Twee van zijn collega’s escorteren ons vriendelijk het terrein af.
Refugees blocked at the Hungarian border - part two. from opwegnaarniemandsland on Vimeo.
17/09 HORGOS
'Duizenden vluchtelingen proberen grens over te steken'
De dag nadat we aan de Hongaarse kant van de grens stonden, willen we het verhaal eens letterlijk van de andere kant bekijken. We reizen af naar de Servische kant waar duizenden mensen twee dagen lang in het vluchtelingenkamp in Horgos verbleven en waarvan we meermaals beelden voorbij zagen komen waarbij agenten vluchtelingen bespoten met traangas omdat ze de grens over probeerden te komen. We bereiden ons voor op het ergste…
Wanneer we het kamp binnenwandelen zien we de bussen die de gestrande mensen naar de Kroatische grens zullen brengen. Hulpverleners, vrijwilligers, maatschappelijk werkers en ordediensten doen hun uiterste best om alles in goede banen te leiden. Maar de communicatie blijft moeilijk. Het zorgt soms voor frustratie, aan beide kanten. Toch is er geen sprake van conflict, laat staan agressie. "Natuurlijk is er in het begin soms wantrouwen van beide kanten", vertelt Wei. Ze werkt voor World Vision en helpt al weken in en rond het kamp op de Hongaarse grens. "Dat komt vooral door de taalbarrière en het verleden van mensen. Maar ik heb hier nog niks echt vervelends meegemaakt”,
Onzin
Ik krijg telefoon van een Vlaamse radiozender en vertel off the record over wat ik op dat moment zie en hoe onze reis tot dan toe was. Dat vluchtelingen geduldig in rijen staan te wachten om de bussen op te stappen en dat de hele reis al enorm meegevallen is. Ik kom live in de uitzending en doe mijn verhaal. Wanneer ik de uitzending opnieuw beluister, hoor ik dat het veel sensationeler overkomt dan dat het daadwerkelijk was. De presentator gebruikt termen als “waar het er heftig aan toe gaat” en “duizenden vluchtelingen proberen Europa binnen te komen”. Onzin. Mensen zitten verslagen te wachten op wat er komen gaat. Ik heb niemand daar de grens over zien proberen te komen. Elke vluchteling is namelijk kansloos in een strijd tegen prikkeldraad en honderden agenten met knuppels, traangas en een gigantisch waterkanon. Zeker nu de mensen compleet bekaf zijn. Ze kunnen amper nog praten, laat staan “de grens over proberen te komen”. Ik kan mezelf wel voor m’n kop slaan dat ik dit heb kunnen laten gebeuren. Dat ik zelf deel uit maak van hetgeen waar ik zo’n hekel aan heb. Het extreme wordt weer belicht, en zo lijkt het veel te vaak in de media te gaan…
Het jammere is dat mensen door deze op sensatie beluste berichtgeving een compleet fout beeld krijgen van de werkelijkheid. De media zijn op zoek naar nieuws. Maar dat nieuws wijkt af van de norm, anders zou het geen nieuws zijn. Je zou denken dat deze vluchtelingencrisis op zich al erg genoeg is, maar blijkbaar is zelfs in deze situatie de weergave van het extreme nodig. Iets dat niet sensationeel of extreem is, is niet boeiend en verkoopt niet. Mensen worden bang gemaakt voor iets dat context mist en daardoor niet realistisch is. De situatie is 95 procent van de tijd gemoedelijk maar die 5 procent afwijking, wordt weergegeven. Honderden vluchtelingen die dagenlang braaf voor hun tentje zitten te wachten, is niet dramatisch genoeg. Nee, de media tonen liever beelden van de tien vluchtelingen die een minuut lang relschoppen. Iets of iemand correct inschatten op basis van wat je ziet in de media, is dus quasi onmogelijk. We spraken zowel vluchtelingen als burgers en het viel ons op dat hoe dichter burgers bij vluchtelingen staan, hoe minder bang ze voor elkaar lijken te zijn. Iedereen zou met eigen ogen moeten zien wat deze crisis nu eigenlijk inhoudt. Bang zijn heeft geen zin.
