Door Tom Cochez
De publicaties via Wikileaks zijn bijzonder ingrijpend. Een enkeling niet te na gesproken, lijkt intussen zowat iedereen overtuigd van de grote impact die Wikileaks heeft op de wereldpolitiek.
Dit jaar bracht de klokkenluiderwebsite met de regelmaat van de klok materiaal naar buiten waar menig onderzoeksjournalist een paar vingers voor over zou hebben gehad. Na de choquerende beelden van een genadeloze helikopteraanval op Bagdad en de ontluisterdende documenten over de oorlog in Afghanistan, staat deze keer de Amerikaanse diplomatie in haar hemd. Maar veel belangrijker dan de koosnaampjes die het Witte Huis bezigt voor Berlusconi en Sarkozy is het harde nieuws dat via Wikileaks over Noord-Korea, Iran en Saoudi-Arabië werd verspreid. Belangrijker en relevanter wereldnieuws dat 'onthuld' werd in de klassieke onderzoeksjournalistieke betekenis van het woord, was er dit jaar niet.
Kanttekeningen
Kranten maken kanttekeningen bij de aanpak van Wikileaks. Zo wordt er gewezen op tekorten. Het eenzijdig lekken van Amerikaanse gegevens bijvoorbeeld. Wikileaks onthult bij uitstek Amerikaanse informatie en dat is in zeker zin 'niet eerlijk'. Bovendien zou Wikileaks zeer sterk steunen op één belangrijke bron. Er gaan ook stemmen op om Wikileaks te controleren. Terecht, al legt de website, veel meer dan dat de reguliere media dat vandaag doen, wel al haar ruw bronnenmateriaal op tafel. Duidelijker kan haast niet.
Het zijn argumenten en bedenkingen die hout snijden, maar tegelijk doen ze geen afbreuk aan de vaststelling dat Wikileaks er in geslaagd is om op korte tijd en op zeer spectaculaire wijze de rol van vierde macht op zich te nemen.
Het lijkt er sterk op dat Wikileaks op 28 november 2010 de vierde macht is geworden
Bijgevolg staat, naast de Amerikaanse diplomatie, ook de reguliere media in zijn hemd, op zijn minst wat betreft het uitvoeren van haar meest essentiële taak als vierde macht. Misschien een beetje kort door de bocht, maar toch: het lijkt er sterk op dat Wikileaks op 28 november 2010 de vierde macht is geworden. Dat wordt haast pijnlijk geïllustreerd door de manier waarop de website kwaliteitskranten zoals Le Monde, El País en The Guardian wellicht onbewust degradeert tot drager van haar eigen boodschap, tot instrument om informatie van Wikileaks te verspreiden. Die kranten brengen geen eigen onderzoek maar materiaal afkomstig van Wikileaks.
Waakhond
Meer nog dan de slagkracht van Wikileaks verbaast de manier waarop de website erin geslaagd is om de rol van waakhond en vierde macht over te nemen. Dankzij de technische mogelijkheden die internet biedt, maar vooral ook met een miniem budget in een op het eerste gezicht totaal ongelijke strijd tegen mediatycoons met miljarden dollars op de bankrekening die, als ze dat tenminste zouden willen, zelf legers onderzoeksjournalisten op pad zouden kunnen sturen.
Vanzelfsprekend zal en kan Wikileaks de rol van vierde macht (nog) niet alleen torsen. De website heeft nood aan verdere verbreding en aan internationale navolging, maar de kans dat het lukt en Wikileaks de reguliere media steeds verder degradeert tot leverancier van entertainmentproducten is groot.
Kranten, tijdschriften, radio en televisie hebben dat in de allereerste plaats aan zichzelf te danken. De commerciële insteek haalt het steeds nadrukkelijker op de originele opdracht van de media als vierde macht. Het gigantische gat dat mediabonzen op die manier zelf hebben gelaten, is het gat waar Wikileaks met succes is ingedoken. Het is een duik die de toekomst en de functie van de reguliere media dramatisch dreigt te herdefiniëren.
